بازتاب تحولات اروپای عصر قاجار در سفرنامه‌های تحفه‌العالم و مرآت-الاحوال جهان نما

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد ایران

چکیده

در اوایل حکومت قاجار تنی چند از شخصیت‌های برجسته مذهبی، بنا به انگیزه‌های متفاوتی به سرزمین هند که در آن زمان تحت سلطه استعماری بریتانیا قرار داشت، سفر کردند. رواج بسیاری از مظاهر تمدن نوین غرب در هند، که از رهگذر حضور استعمارگران در این سرزمین فراهم آمده بود، این کشور را به یکی از دروازه‌های مهم آشنایی ایرانیان با اروپای متحول شده، تبدیل کرده بود. میرعبداللطیف شوشتری و آقا احمد بهبهانی، دو عالم روحانی بودند که به واسطه حضور در هند و ارتباط با انگلیسی‌ها، ضمن مکتوب نمودن دیده‌ها و شنیده‌های خود در قالب دو سفرنامه موسوم به تحفه‌العالم و مرات‌آلاحوال جهان‌نما، در مورد این تحولات نیز موضع‌گیری کرده‌اند. پژوهش حاضر تلاش دارد با استفاده از روش تحلیل محتوا، چگونگی بازتاب جنبه‌های جدید تمدن غرب در کتاب تحفه و مرآت و آرای نگارندگان این دو سیاحتنامه درباره تحولات مذکور را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد شوشتری و بهبهانی آگاهی‌های ارزشمندی درباره پیشرفت‌های علمی و تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای اروپایی ارائه داده‌اند و در موارد مختلفی به ستایش این پیشرفت‌ها نیز پرداخته‌اند. در این میان بهبهانی به اشکال مختلفی تلاش داشته زمامداران قاجار را به اخذ جنبه‌های مثبت تمدن غرب ترغیب نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of Qajar European Developments in the Travelogues of Tahfa al-Alam and Meraat al-Ahwal

نویسندگان [English]

  • reza derikvandy 1
  • Asma Baluchzehi 2
1 PhD student in Iranian history, Islamic course, Shiraz University
2 PhD student in Iranian history, Islamic course, Ferdowsi University
چکیده [English]

In the early days of the Qajar dynasty, several prominent religious figures traveled to British-occupied India for various reasons. The prevalence of many manifestations of modern Western civilization in India, which was provided by the presence of colonialists in this country, had made this country one of the important gateways for Iranians to get acquainted with the changed Europe. Mir Abdul Latif Shoushtari and Agha Ahmad Behbahani were two clerics who, through their presence in India and their relations with the British, wrote down what they saw and heard in the form of twoThe travelogue called Tahfa Al-Alam and Marat Al-Ahwal Jahan Nama also reacted to these developments. The present study intends to use the content analysis method to examine the extent of reflection of new aspects of Western civilization in the book "Gift" and the views and opinions of the authors of these two travelogues about these developments. The importance of this research stems from the critical moment of writing these travelogues and on the other hand because for the first time two Iranians have recorded the achievements of the emerging Western civilization for their compatriots, which could have been in the society of the time.D be the source of dramatic changes. The findings of the study indicate the fact that Shoushtari and Behbahani have provided valuable information about scientific progress and political and social developments in European countries and have praised these developments in various cases. In the meantime, Behbahani has tried in various ways to persuade the Qajar rulers to take on the positive aspects of Western civilization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shushtari
  • Indian colonization
  • the UK
  • Scientific advances
  • Behbahani

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

بهبهانی، آقا احمد بن محمدعلی (1372). مرآت­الاحوال جهان­نما، با مقدمه و تصحیح و حواشی علی دوانی، تهران: مرکز فرهنگی قبله.
حائری، عبدالحسین (1372). نخستین رویارویی­های اندیشه­گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
  شوشتری، میرعبداللطیف (1363). تحفه­العالم و ذیل تحفه، به اهتمام صمد موحد، تهران: کتابخانه طهوری.
 کسروی، احمد (2536). کاروند کسری (مجموعه 78 رساله و گفتار از احمد کسروی: مقاله «هم دزد و هم دغلباف»)، به کوشش یحیی ذکاء، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
  میرزا ابوطالب خان (1373). مسیر طالبی (1213 1218 ه. ق)، به کوشش حسین خدیوجم، چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
جعفریان، رسول (1373). «درباره مرآت­الاحوال»، آیینه پژوهش، شماره 26، ص 36 – 49.
فخر رازی، محمد بن عمر (1418 ق). المحصول فی علم الحصول، چاپ سوم، بیروت: مؤسسه الرساله.
سالور، سیما (1393). «نقش اندیشه­گران ایرانی هند در سیر اندیشه تجدد در ایران روزگار قاجار»، شبه­قاره (ویژه نامه فرهنگستان)، شماره 3، ص 167 – 180.
سپهری، امید (1387). «رویکردی تطبیقی – تقابلی به دو سفرنامه مرآت­الاحوال کرمانشاهی و تحفه­العالم شوشتری»، آینه میراث، شماره 40، ص 320 – 343.
 صوفی نیارکی نجفی، تقی (1383). «گزارش فرنگ/ نگاهی به اولین سفرنامه­های نگاشته شده در ایران»، زمانه، سال 3، شماره 34، ص 65 – 72.
 مرادی، مسعود (1389). «تعاملات میرعبداللطیف شوشتری با حکومت انگلیسی هندوستان (بحثی در نخستین رویارویی­های ایرانیان با غرب استعمارگر)»، پژوهش­های تاریخی، دوره جدید، سال دوم، شماره اول (پیاپی پنجم)، ص 107 – 124.
 ________ (1388). «تعامل ایرانیان و انگلیسیان در هند پس از فروپاشی صفویان»، تاریخ ایران، شماره 5/61، ص 101 – 122.