رفتارشناسی خاندان عباس‌بن‌عبدالمطلب در مواجهه با حضرت حمزه(س)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری، تاریخ اهل بیت(ع)، جامعه المصطفی العالمیه، افغانستان

چکیده

مقاله حاضر حاوی محورهایی چون بحث از دیدگاه عباس (م 32ق)، عبدالله بن عباس (م 68ق)، خلفای عباسی (حک. 132-656ق) و محدثان و مورخان نزدیک به دستگاه خلافت عباسی درباره با حضرت حمزه (م 3ق) به این سوال پاسخ می‌دهد که خاندان عباس در طول تاریخ پرفراز و نشیب‌شان چه دیدگاه و تعاملی با حضرت حمزه داشته‌اند؟ خاندان عباسی بخصوص پس از رسیدن به خلافت طولانی مدت‌شان سعی در تبلیغات سوء پیرامون سایر نوادگان هاشم بن عبدمناف کرده و متقابلا درصدد تطهیر عملکرد و توجیه سیاست‌های خویش بوده‌اند. از این‌رو به نظر می‌رسد ضروری است تا نسبت به دیدگاه و نحوه تعامل عباسیان و مناسبات این خاندان با سیره و تاریخ حمزه تحقیقی صورت گیرد. یافته‌های پژوهش حاکی از نوعی دوگانگی رفتاری جهت کسب منافع سیاسی در خلفای عباسی بوده که تا حدودی به موفقیت آنان در کسب قدرت و فریب افکار عمومی منجر شده است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Praxeology of the family of Abbas Ibn Abd al-Muttalib in the confrontation with Hazrat Hamza

نویسنده [English]

  • Roohollah Samadi
Student of the PhD course in the history of the Ahl al-Bayt, Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The present article contains topics such as the discussion from the point of view of Abbas (AD 32 AH), Abdullah Ibn Abbas (AD 68 AH), the Abbasid caliphs (d. 132-656 AH) and the narrators and historians close to the Abbasid caliphate about Hazrat Hamza (AD 3 AH) and answers this question that what views and interactions the Abbas family had with Hazrat Hamza Throughout their history full of ups and downs? The Abbasid dynasty, especially after reaching their long-term caliphate, tried to spread bad propaganda about the other descendants of Hashem ibn Abd al-Manaf, and Reciprocallyto purify their actions and justify their policies. Therefore, it seems necessary to investigate the views and interactions of the Abbasids and the relations of this family with the life and history of Hamza. The findings of the study indicate a kind of behavioral duality for gaining political interests in the Abbasid caliphs, which to some extent has led to their success in gaining power and deceiving public opinion. This research has been done by descriptive-analytical method and using library resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazrat Hamza
  • Abbasids
  • Abbas Ibn Abdulmutallab
  • Ibn Abbas

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. قرآن کریم

    1. آقانوری، علی (1390). ویژگی‌ها و پیامدهای رویارویی عباسیان با شیعیان و امامان شیعه، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، شماره3
    2. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبۀ الله (بی‌تا). شرح نهج البلاغۀ، قم، مکتبۀ آیۀ الله العظمی المرعشی النجفی
    3. ابن‌اثیر، عزالدین (بی‌تا). اسدالغابۀ فی معرفۀ الصحابۀ، قم، نشر اسماعیلیان
    4. _________ (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر
    5. ابن‌اسحاق، محمد (1398ق). السیرۀ النبویۀ، بیروت، دارالفکر
    6. ابن‌حبیب بغدادی، محمد (1421ق). المنمق فی أخبار قریش، قاهره، دارالغد العربی
    7. ابن‌خلدون، محمد (1401ق). تاریخ ابن‌خلدون، بیروت، دارالفکر
    8. ابن‌سعد، محمد (بی‌تا). الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر
    9. ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی (بی‌تا). مناقب آل أبی‌طالب، نجف الأشرف، مکتبۀ الحیدریۀ
    10. ابن‌طاووس، علی بن موسی (بی‌تا). کشف المحجۀ لثمرۀ المهجۀ، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الإسلامی
    11. ابن‌طقطقی، محمد بن علی (1418ق). الفخری فی آداب السلطانیۀ و الدول الإسلامیۀ، بیروت، دارالقلم العربی
    12. ابن‌کلبی، هشام بن محمد (بی‌تا). جمهرۀ النسب، قم، عالم الکتب
    13. ابن‌عبدالبر، أبوعمر (1412ق). الإستیعاب فی معرفۀ الأصحاب، بیروت، دارالجیل
    14. ابن‌عنبۀ، جمال‌الدین (بی‌تا). عمدۀ الطالب فی أنساب آل أبی‌طالب، قم، نشر شریف الرضی
    15. ابن‌کثیر، ابوالفداء (1407ق). البدایۀ و النهایۀ، بیروت، دارالفکر
    16. ابن‌ماجه، ابوعبدالله (1430ق). سنن ابن‌ماجه، بیروت، دارالرسالۀ العالمیۀ
    17. ابن‌نجار، محب الدین (بی‌تا). الدرۀ الثمینۀ فی أخبار المدینۀ، بیروت، شرکۀ دار الأرقم بن أبی الأرقم
    18. ابن‌هشام، عبدالملک (بی‌تا). السیرۀ النبویۀ، قاهره، مکتبۀ محمد علی صبیح و أولاده
    19. ابن‌واصل، محمد بن سالم (بی‌تا). مفرج الکروب فی أخبار بنی أیوب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیۀ
    20. _______________ (1369). مفرج الکروب فی أخبار بنی أیوب، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، علمی فرهنگی
    21. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1415ق). الأغانی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی
    22. ____________________ (1385ق). مقاتل الطالبیین، قم، موسسۀ دارالکتاب للطباعۀ و النشر
    23. اسماعیل‌زاده، صدرالله (1390). بررسی نقش عباس بن عبدالمطلب در حوادث عصر نبوی، نشریه معرفت، شماره170
    24. اصفهانی، ابوالفرج (1416ق). مقاتل الطالبیین، قم، نشر شریف الرضی
    25. الله اکبری، محمد (1387). عباسیان از بعثت تا خلافت، قم، بوستان کتاب دفتر تبلیغات اسلامی
    26. (منسوب به) امام صادق(ع) (1400ق). مصباح الشریعۀ، ترجمه ملا عبدالرزاق گیلانی رانکویی، بیروت، موسسۀالأعلمی للمطبوعات
    27. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان (بی‌تا). البرهان فی تفسیر القرآن، قم، موسسۀ البعثۀ
    28. بخشی، منصوره (1393). تاریخ‌نگاران امامیه و روش‌ها و گونه‌های تاریخ‌نگاری آنها از قرن اول تا هفتم قمری، قم، جامعۀ الزهراء
    29. بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق). انساب الأشراف، بیروت، دارالفکر
    30. بهرامیان، علی (1399). دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی
    31. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد (بی‌تا). شرح الأخبار فی فضائل الأئمۀ الأطهار، قم، موسسۀ النشر الإسلامی
    32. جعفریان، رسول (1393). قدسیت عباسیان پیش از خلافت عباسی، مقالات و رسالات تاریخی، شماره2
    33. حافظ برسی، رجب بن محمد (1427ق). مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیرالمومنین، قم، ذوی القربی
    34. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله (1411ق). المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیۀ
    35. حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعۀ إلی تحصیل مسائل الشریعۀ، قم، موسسۀ آل‌البیت لإحیاء التراث
    36. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (بی‌تا). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارۀ الثقافۀ و الإرشاد الإسلامی
    37. علامه حلی، حسن بن یوسف (1402ق). رجال العلامۀ الحلی، قم، نشر شریف الرضی
    38. خضری، سید احمدرضا (1393). تاریخ خلافت عباسی، تهران، نشر سمت
    39. دیلمی، حسن بن محمد (1371). إرشاد القلوب، قم، نشر شریف الرضی
    40. دینوری، ابن‌قتیبه (1418ق). عیون الأخبار، بیروت، دارالکتب العلمیۀ
    41. زیدان، جرجی (1967م). تاریخ التمدن الإسلامی، بیروت، دار‌المکتبۀ الحیاۀ
    42. سمهودی، ابوالحسن (1419ق). وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیۀ
    43. شرفی، محبوبه (1391). الناصر لدین الله خلیفه هوشمند و مدبر عباسی، نشریه تاریخ و تمدن اسلامی، شماره16
    44. صادقی کاشانی، مصطفی (1390). دولت‌مردان شیعه در دستگاه خلافت عباسی، قم، پژوهش‌گاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی
    45. صالحی شامی، محمد بن یوسف (1414ق). سبل الهدی و الرشاد فی سیرۀ خیر العباد، بیروت، دارالکتب العلمیۀ
    46. صدوق، ابن بابویه (1417ق). الأمالی، قم، موسسۀ البعثۀ
    47. طبرانی، ابوالقاسم (1415ق). المعجم الکبیر، قاهره، مکتبۀ إبن تیمیۀ
    48. طبرسی، فضل بن حسن (1417ق). اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، موسسه آل‌البیت
    49. طبری، محمد بن جریر (بی‌تا). تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، دارالتراث
    50. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین، قم، نشر اسماعیلیان
    51. عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر العیاشی، تهران، مطبعۀ العلمیۀ
    52. فقهی‌زاده، عبدالهادی؛ صادقی، سیدجعفر (1393). نقش عباسیان در جعل و تحریف روایات مهدوی، نشریه مشرق موعود، شماره29
    53. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1372)، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، تهران، نشر وزارت فرهنگ
    54. فیض کاشانی، محمد محسن (1406ق). الوافی، اصفهان، مکتبۀ الإمام أمیرالمومنین علی العامۀ
    55. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیۀ
    56. لوئیس، برنارد (1389). عباسیان، ترجمه علیرضا اشتری تفرشی، نامه تاریخ پژوهان، شماره24
    57. مامقانی، عبدالله (بی‌تا). تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسۀ آل البیت لإحیاء التراث
    58. مبرد، محمد بن یزید (1417ق). الکامل فی اللغۀ و الأدب، قاهره، دارالفکر العربی
    59. مجتهدی، مهدی (1393). حمزۀ بن عبدالمطلب، دانش‌نامه جهان اسلام، بنیاد دائرۀ المعارف اسلامی
    60. مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحارالانوار، بیروت، موسسۀ الوفاء
    61. مرتضی عاملی، سید جعفر (بی‌تا). الصحیح من سیرۀ الإمام علی(ع)، قم، مرکز الإسلامی للدراسات
    62. _______________ (بی‌تا). الصحیح من سیرۀ النبی الأعظم(ص)، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث
    63. مسعودی، علی بن حسین (بی‌تا). مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت، دارالمعرفۀ
    64. مفتخری، حسین (1393). تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا برآمدن طاهریان، تهران، نشر سمت
    65. مکی، محمد کاظم (1392). تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران، نشر سمت
    66. ملایی توانی، علی‌رضا (1390). ملاحظاتی روش‌شناختی در چیستی و اعتبار تاریخ‌نگاری‌های رسمی، دوفصل‌نامه تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، شماره7
    67. موحد ابطحی، رضیه سادات (1392). نقش شیعیان در ساختار حکومت عباسیان از خلافت ناصر تا سقوط بغداد، قم، انتشارات شیعه شناسی
    68. مهدوی، اصغر (1361). خلاصه سیرت رسول خدا(ص)، تهران، انتشارات علمی فرهنگی
    69. ناظمیان‌فرد، علی (1391). کارگزاران اموی در نظام خلافت عباسی، مطالعات تاریخ اسلام، شماره13
    70. نجفی استرآبادی، سید شرف الدین (1407ق). تأویل الآیات، قم، نشر مدرسۀ الإمام المهدی
    71. الهلالی، سلیم بن قیس (1412ق). کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق محمد باقر انصاری، قم، نشر دلیل ما
    72. یافعی، عبدالله بن اسعد (1417ق). مرآۀ الجنان و عبرۀ الیقظان، بیروت، دارالکتب العلمیۀ