بررسی انگیزه ی بزرگان شهر مدینه در برپایی قیام حره واقم

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته حوزه ی علمیه، قم، ایران

چکیده

حره واقم نام قیام خونین مردم مدینه در سال ۶۳ هجری قمری است. از نقل های تاریخی سه انگیزه ی متفاوت درباره ی علت برپایی این قیام برداشت می شود. بعضی از نقل ها حاکی از آن است که اقدام بزرگان این شهر و در پی آن مردم مدینه، حرکتی کاملاً خداجویانه بوده است. برخی دیگر، قیام را شورشی دنیا طلبانه معرفی می کنند و پاره ای از روایت ها، این  قیام را در راستای سیاستهای سلطه جویانه ی ابن زبیر می دانند. اهمیت این موضوع در شناخت فضای اجتماعی و افکار حاکم در شهر مدینه است که با فهم صحیح آن می توان به حکمت های عملکرد ائمه -علیهم السلام- در این شهر پی برد.
این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی با جستجو در کتب تاریخی نزدیک به حادثه، نقل های موجود را تقریر نموده است و پس از نقد روایت ها ، با صحه گذاشتن بر تأثیر عوامل چند گانه بر آن است که اقدامات قدرت طلبانه ی ابن زبیر در مکه و تحریکات او بیش ترین تأثیر را در برانگیختن اراده ی بزرگان شهر مدینه در پیشبرد قیام حره داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the motivation of the elders of Medina in establishing the Hara Waqm uprising

نویسنده [English]

  • Hosein Haghshenas
graduate of Qom Hozeh, Iran.
چکیده [English]

        Hara Waqm is the name of the bloody uprising of the people of Medina in the year 63 AH. From the historical reports, three different motivations can be found about the cause of this uprising. Some reports indicate that the action of the elders of this city and then the people of Medina was a completely God-seeking move. Some others introduce the uprising as a worldly rebellion and some of the narrations consider this uprising in line with Ibn Zubair's hegemonic policies. The importance of this issue is in understanding the social atmosphere and prevailing thoughts in the city of Madinah, with a correct understanding of which one can understand the reasons for the performance of the imams -peace be upon them- in this city. This research has presented the available quotes by searching in historical books close to the incident using descriptive-analytical method and after criticizing the narrations, by validating the influence of multiple factors, it is concluded that Ibn Zubair's power-seeking actions in Mecca and his provocations had the greatest effect in arousing the will of the elders of the city of Medina in advancing the uprising.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hara-e-Waqm
  • Abdullah bin Zubair
  • Abdullah bin Hanzala
  • Medina city

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الکرم (۶۳۰ ه.ق)،‌ الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر، ۱۳۸۵ه.ق؛
  2. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الکرم (۶۳۰ ه.ق) ، اسدالغابه، بیروت:دارالفکر ۱۴۰۹ ه.ق؛
  3. ابن جوزی، ابوالفرج (۵۹۷ ه.ق) المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، محمد عبدالقادر عطا، چ 1، بیروت: دارالکتاب العلمیه، ، ۱۴۱۲ه.ق؛
  4. ابن سعد، ابوعبدالله محمد بن سعد البصری الزهری (۲۳۰ ه.ق)، طبقات الکبری، محمد عبدالقادر عطا، چ۱، بیروت، ۱۹۶۸م؛
  5. ابن عبدالبرّ، یوسف بن عبدالله،(۴۶۳ه.ق)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، علی محمد البجاوی، چ۱، بیروت: دارالجیل، ۱۴۱۲ه.ق؛
  6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (۷۷۴ ه.ق)، البدایه و النهایه، بیروت:دارالفکر، ۱۴۰۷ه.ق؛
  7. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامه و السیاسه، چ۱، علی شیری، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۰ه.ق؛
  8. ابوالعرب، محمد ابن احمد ابن تمام (۳۳۳ ه.ق)، المحن، ریاض:دارالعلوم ۱۴۰۴ه.ق؛
  9. ابو عمرو، خلیفه بن خیاط بن ابی هبیره اللیثی العصفری (۲۴۰ه.ق)، تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق فواز، چ۱، بیروت:‌ دارالکتاب العلمیه، ۱۴۱۵ه.ق؛
  10. اصفهانی، ابوالفرج (۲۵۶ ه.ق)، الاغانی، سمیر جابر، چ۲، بیروت:دارالفکر، بی تا؛
  11. بحر العلوم، سید مهدی (۱۲۱۲ ه.ق)، الفوائد الرجالیه،چ۱، تهران: مکتبه الصادق، ج۱ ۱۴۰۵ه.ق؛
  12. بستانی، فواد افرام (۱۹۹۴م)، فرهنگ ابجدی، چ۲، تهران:اسلامی، ۱۳۷۵؛
  13. الجرجانی، ابو احمد بن عدی (۳۶۵ ه.ق)، الکامل فی ضعفاء الرجال، چ۱، بیروت:الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ه.ق؛
  14. جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، چ۲، قم:انصاریان، ۱۳۷۶ش؛
  15. دینوری، احمد ابن محمد بن داوود (۲۸۳ ه.ق)، اخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم:الرضی، ۱۳۶۸؛
  16. ذهبی، شمس الدین محمد‌ (۷۴۸ ه.ق)، تاریخ الاسلام، عمر عبدالسلام تدمری، چ۲، بیروت:دارالکتاب العربی، ، ۱۴۱۳ه.ق؛
  17. ­­­­­­­­­­­ ذهبی، شمس الدین محمد (۷۴۸ ه.ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چ۱، علی محمد البجاوی، بیروت:دارالمعرفه للطباعه و النشر، ۱۳۸۲ه.ق؛
  18. ذهبی، شمس الدین محمد (۷۴۸ ه.ق)، دیوان الضفا، چ۲، حماد بن محمد الانصاری، مکه:مکتبه النهضه الحدیثیه، ۱۳۸۷ه.ق؛
  19. الزرکلی الدمشقی، خیر الدین بن محمود بن محمد بن علی بن فارس (۱۹۷۶م)، چ۱۵،  الاعلام، دارالعلم، ۲۰۰۲م؛
  20. سبحانی،جعفر، راهنمای حقیقت، چ۵، تهران: مشعر، ۱۳۸۷؛
  21. شراب، محمد محمد حسن، فرهنگ اعلام جغرافیایی، حمید رضا شیخی، چ۱، تهران:مشعر، ۱۳۸۳
  22. شریف رضی،محمد بن حسین (۴۰۶ ه.ق)، نهج البلاغه، علی شیروانی، قم: دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰
  23. سمهودی، نورالدین علی (۹۱۱ ه.ق)، وفاءالوفا بأخبار دار المصطفی، چ۱، بیروت:دارالکتاب العلمیه، ۲۰۰۶م
  24. عسکری، سید مرتضی (۱۳۸۶)، سقیفه، بررسی نحوه ی شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر، چ۷، تهران:انتشارات علامه عسکری، ۱۳۸۹؛
  25. طبری، محمد ابن جریر (۳۱۰ ه.ق)، تاریخ الملوک و الامم، ابوالقاسم پاینده، چ ۵، تهران:اساطیر، ۱۳۷۵؛
  26. طبری، محمد ابن جریر (۳۱۰ ه.ق)، تاریخ الملوک و الامم، ، محمد ابوالفضل ابراهیم، چ۴، بیروت:دارالتراث، ۱۳۸۷ه.ق؛
  27. طوسی، محمد بن حسن (۴۶۰ ه.ق)، فهرست کتب الشیعه و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، عبدالعزیز طباطبایی، چ۱، قم:مکتبة محقق طباطبایی، ۱۴۲۰ه.ق؛
  28. کشی، محمدابن عمر ابن عبدالعزیز (۳۸۵ ه.ق)، اختیار معرفه الرجال، مشهد: موسسه ی نشر دانشگاه فردوسی ۱۴۰۹ه.ق؛
  29. کنتوری، میرحامد حسین (۱۳۰۶ ه.ق)، عبقات الانوار، غلامرضا مولانا بروجردی، چ۱، قم، ۱۴۰۴ه.ق؛
  30. کلینی، محمد بن یعقوب (۳۲۹ ه.ق)، الکافی،‌ چ۱، تهران: انتشارات اسلامیه، سید جواد مصطفوی، بی تا؛
  31. کوفی، ابو محمّد احمد بن على بن اعثم (۳۱۴ ه.ق)، علی شیری، چ۱، الفتوح، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۱ه.ق؛
  32. قمی، شیخ عباس (۱۳۵۹ه.ق)، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و آل، چ۱، قم:دلیل ما، ۱۳۷۹؛
  33. مسعودی، ابوالحسن علی ابن الحسین‌ (۳۴۶ ه.ق)، مروج الذهب، اسعد داغر، چ۲، قم: دارالهجره، ۱۴۰۹ه.ق؛
  34. مسعودی، ابوالحسن علی ابن الحسین (۳۴۶ ه.ق)، التنبیه و الاشراف، عبدالله اسماعیل الصاوی بی چا، قاهره: دارالصاوی، بی تا؛
  35. مقدسی، محمد بن طاهر (۳۸۱ ه.ق)،  البدء و التاریخ، محمد رضا شفیعی کدکنی، چ۱، تهران: آگه، ۱۳۷۴؛
  36. مقدسی، محمد بن طاهر (۳۸۱ ه.ق)، البدء و التاریخ، پور سعید: مکتبه الثقافه الدینیه بی تا؛
  37. واسعی،سید علیرضا، واقعه ی حره رویارویی ارزش های دینی و سنت های جاهلی، چ۱، قم:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ۱۳۹۱؛
  38. یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب، (۲۸۴ ه.ق)، تاریخ الیعقوبی،بیروت: دار صادره، بی تا؛
  39. یوسفی غروی، محمد هادی، موسوعه التاریخ الاسلامی، چ۱، قم: مجمع اندیشه ی اسلامی،۱۴۱۷ه.ق؛