نقش امام‌زادگان در همگرایی فرهنگی و اجتماعی میان شیعه و اهل سنتِ افغانستان (از تیموریان تا معاصر)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران.

2 دکتری فقه و معارف اسلامی با گرایش تاریخ اسلام، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، افغانستان.

10.22034/skh.2023.15099.1377

چکیده

مزار امام‌زادگانِ مدفون در افغانستان، در همگرایی بین مسلمانان این کشور، نقش بسزایی دارد. این پژوهش درصدد است جایگاه و نقش قبور امام‌زادگان مذکور در همگرایی و همزیستی مسالمت­آمیز بین مردم مسلمان افغانستان را تبیین و تحلیل کند. این  پژوهش با روش گردآوری داده­های کتابخانه­ای و به شیوه توصیفی_ تحلیلی انجام گرفته  است. دستاورد این پژوهش این است که قبور امام‌زادگان در افغانستان، به خاطر قداستی که نزد همه مردم دارند، از اثرگذاری خوبی در همگرایی جامعه برخوردار بوده، و مانند ریسمان وحدت‌بخش پیروان مذاهب اسلامی را به هم پیوند زده، و از شقاق و پراکندگی مذهبی بازداشته است. این همگرایی در قالب برنامه‌های فرهنگی، که در این مکانهای مقدس انجام می گیرد (زیارت امام‌زادگان، توسل، تعلیم و تعلم، دعا و نیایش) و برنامه‌های اجتماعی (تجمعات فرهنگی_ مذهبی عید نوروز)، در این مراقد متبرک و اماکن مقدس تبلور پیدا کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Imamzadegan in creating cultural and social convergence between Shia and Sunnis in Afghanistan (from the Timurid period to the present day)

نویسندگان [English]

  • Hosein Abdolmohammadi 1
  • Mohammad Reza Ziaee 2
1 History Department of Ahl al-Bayt (AS), Higher Education Complex of History, Sira and Islamic Civilization of Al-Mustafa (PBUH) Al-Alamiya University, Qom, Iran. (hosein_abdolmohamadi@miu.ac.ir)
2 Ph.D. in Fiqh and Islamic Studies, majoring in Islamic History, Al-Mustafa (PBUH) Al-Alamiya University. Afghanistan (rezaziaee19@yahoo.com)
چکیده [English]

The tombs of Imamzadegan buried in Afghanistan play a significant role in bringing together among the Muslims of this country. This research aims to explain and analyze the position and role of the graves of the mentioned Imamzadegan in creating convergence and peaceful coexistence among the Muslim people of Afghanistan. This research has been done with the method of collecting library data and in a descriptive and analytical way. The achievement of this research is that the graves of the Imams in Afghanistan, because of the sanctity they have in the eyes of all people; It has had a good influence on the convergence of the society, and it has connected the followers of Islamic religions together like a unifying thread, and has prevented religious divisions and dispersion. This convergence crystallized in the form of cultural programs that are carried out in these holy places such as; Imamzadegan pilgrimage, appeal, teaching and learning, prayer and social programs such as; The cultural-religious gatherings of Nowruz Eid have in these blessed shrines and holy places.

کلیدواژه‌ها [English]

  • words: cultural integration
  • social integration
  • Imamzadegan
  • Bekaa Mutbarkeh
  • Afghan tombs

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. ابن تیمیه، احمدبن عبدالحلیم، (1406ق)، منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه و القدریه، تحقیق محمدرشاد سالم، ریاض: جامعه الامام محمدبن سعود الاسلامیه.
  2. ابن حجر عسقلانی،(1379ق، و1407ق) فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفه، و قاهره، دارالریان للتراث.
  3. ابن حنبل، احمد بن محمد،(1416 ه.ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، مؤسسة الرسالة - لبنان - بیروت، چاپ اول.
  4. ابن خلدون، عبدالرحمان،(1388)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوازدهم.
  5. ابن عنبه، جمال الدین،(1346)، الفصول الفخریه، تحقیق میرهاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران.
  6. ابن فندق،(1410ق)، لباب الالباب و الانساب و الاعقاب، تحقیق سیدمهدی رجایی، با مقدمه آیت الله مرعشی، قم، مکتبه مرعشی.
  7. احمدی، امیدعلی،(1381)، نخبگان و همگرایی فرهنگی، مجموعه مقالات دولت، مردم و همگرایی، محسن فرد و اصغر رضوانی، تهران، چاپ اول.
  8. احمدی، عبد البصیر،(۱۳۸۵ش)، نوروز در افغانستان، چشم­انداز ارتباطات فرهنگی، ش ۲۲، فروردین.
  9. امیرخانی، رضا،(۱۳۹۰ش)، جانستان کابلستان، تهران، افق.
  10. انوری، حسن،1381ش)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
  11. آریانفر، شمس‌الحق،(1383ش)، سیمای حضرت علی g در فرهنگ مردم فارسی زبان، بیجا، بینا.
  12. آفندى، عبدالله بن عیسى‏بیگ،(1389ش)، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء(ترجمه)، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش­هاى اسلامى، ایران، مشهد مقدس، چاپ دوم.
  13. باخرزی، علی بن حسن،(1414 ه.ق)، دمیة القصر و عصرة أهل العصر، دار الجیل، بیروت - لبنان.
  14. بختیاری، محمدعزیز،(1385ش)، شیعیان افغانستان، قم، موسسه شیعه شناسی، چاپ اول.
  15. بناکتی، ابوسلیمان داوود،(1348ش)، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انجمن آثار ملی.
  16. بورکی، سرژ،(1360ش)، سرگذشت پیر هرات، ترجمه فرهاد روان، تهران.
  17. بیهقی، أحمد بن الحسین الخراسانی(1410ق)،السنن الصغیر للبیهقی، تحقیق: عبد المعطی أمین قلعجی، جامعة الدراسات الإسلامیة، کراتشی، باکستان، چاپ اول.
  18. بیهقی، أحمد بن الحسین الخراسانی(1412ق)، معرفة السنن والآثار، جامعة الدراسات الإسلامیة (کراتشی پاکستان)، دار قتیبة (دمشق، بیروت)، دار الوعی (حلب، دمشق)، دار الوفاء (المنصورة، القاهرة)، چاپ اول.
  19. تابنده گنابادی، سلطان حسین مشهور به رضا علی شاه،(۱۳۵۵ش)، گردش افغانستان و پاکستان، [بی­جا]، چاپخانه حیدری.
  20. ترمذى، محمد بن عیسى،(1419ق)، سنن ترمذی(الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی)، دار الحدیث، مصر، قاهره، چاپ اول.
  21. جمعی از نویسندگان،(1386)، مجموعه مقالات همایش عالمان دینی افغانستان، ره‌آوردها و راهبردها، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.
  22. جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصری ـ تاریخ ایران و اسلام، تحقیق عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول، 1362.
  23. جوینى، علاء الدین عطاء الملک بن بهاء الدین محمد بن محمد،(1385ش)، تاریخ جهانگشاى جوینى‏، ‏تحقیق و تصحیح: محمد قزوینى‏، تهران، دنیاى کتاب‏، چاپ چهارم.
  24. خلیل، محمد ابراهیم،(۱۳۴۱ش)، «بعضی از مزارات متبرکه آقچه و شبرغان و سرپل»، آریانا، ش ۲۳۵، اسد (مرداد).
  25. خوامی منشی, شهاب الدین،(1357ش)، منشأالانشاء، تهران، انتشارات دانشگاه ملی.
  26. خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین(1380)، تاریخ حبیب السیر، تهران، خیام‏، چاپ چهارم.
  27. خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین،(1372). مآثر الملوک‏، تحقیق و تصحیح: میر هاشم محدث‏، تهران، رسا، چاپ اول.

 

  1. درگاهی، مهدی،(1396ش)، زیارت از منظر فقه مذاهب اسلامی، قم، مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفیa، چاپ اول.
  2. دمیاطی بکری الشافعی، عثمان بن محمد،(1418ق)، اعانه الطالبین علی حل الفاظ فتح المعین، دارالفکر، بیروت.
  3. دولت‏آبادى، بصیر احمد، شناسنامه افغانستان، محمدابراهیم شریعتی افغانستانی (عرفان) - تهران، چاپ: چهارم، 1387 شمسی.
  4. راوندی، مرتضى(1382ش)، تاریخ اجتماعى ایران‏، تهران، انتشارات نگاه‏، چاپ دوم.
  5. رحمانى ولوى، مهدى،(1386)، تاریخ علماى بلخ، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، ایران، مشهد مقدس، چاپ اول.
  6. ساروخانی، باقر، (1380)، درآمدی بر دائرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان، چاپ سوم.
  7. سبحانی، جعفر، (1425 ق)، رسائل و مقالات، قم، مؤسسة الإمام الصادقg، چاپ دوم.
  8. سبکی شافعی تقی الدین علی بن عبدالکافی،(1419ق)، شفاءالسقام فی زیاره خیر الانام، تحقیق سیدمحمدرضا حسینی جلالی، چاپ چهارم.
  9. شبانکاره، محمد بن علی بن محمد(1363)، مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، امیرکبیر.
  10. ضیایی، محمدرضا، (1398ش) تاریخ حوزه‌های علمیه شیعه در افغانستان، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفیa، چاپ دوم.
  11. عبدلی رحیمی، محمد علی،(1389ش)، روایت نابسامانی: یاداشت­های سفر به ولایاتی از کشور، تهران، عرفان.
  12. العبسی، أبو بکر بن أبی شیبة، عبد الله بن محمد،(1409ق)، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، تحقیق: کمال یوسف الحوت، مکتبة الرشد، الریاض، چاپ اول.
  13. فضل الله، رشیدالدین،(1374)، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران، اقبال، چاپ چهارم.
  14. فیض کاشانی، محمد،(1376ش) المحجه البیضاء فی تعذیب الحیاء، تصحیح علی­اکبر غفاری، دفتر نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  15. کولایی، الهه،(1379ش)، اکو و همگرایی منطقه‌ای، تهران، مرکز پژوهش­های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
  16. ابو الفضل مبارک‏،(1385ش)، اکبرنامه تاریخ گورکانیان هند، تحقیق و تصحیح: غلام­رضا طباطبایى مجد، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏، چاپ اول.
  17. مشار، خان بابا،(1340 ه.ش)، مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاکنون، [بى­نا] - [بى­جا]، چاپ اول.
  18. مفتی عبدالسمیع، (فرید)،( 1393ش)، سیمای منور شهزادگان هرات، بیجا، چاپ اول.
  19. مولوی قندهاری، محمد حسن،( بیتا)، گلزار قندهار، نجف اشرف، مطبعه النعمان.
  20. ناصری داوودی، عبدالمجید،(1388ش)، انقلاب کربلا از دیدگاه اهل سنت، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ چهارم.
  21. ­­­­________________،(1378ش)، تشیع در خراسان عهد تیموریان، مشهد، استان قدس رضوی، چاپ اول.
  22. نخستین، مهدی، تاریخ سرچشمه­های اسلامی آموزش و پرورش غرب، ترجمه عبدالله ظهیری، مشهد، آستان قدس رضوی، 1367 .
  23. نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب،(1421ق)، السنن الکبرى، تحقیق، حسن عبد المنعم شلبی، تحت اشراف شعیب الأرناؤوط، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول.
  24. نوایى ، عبد الحسین ( گردآورنده)،( 1379ش)، رجال کتاب حبیب السیر، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏، چاپ دوم.
  25. واصفی، زین الدین محمود،(1349ش)، بدایع الوقایع‏، ‏تحقیق و تصحیح: الکساندر بلدروف‏، تهران، بنیاد فرهنگ ایران‏.
  26. واعظ هروی، سید اصیل­الدین،(بی‌تا)، رساله مزارات هرات، شامل سه حصه، تصحیح و حواشی فکری سلجوقی، کابل، موسسه نشر کابل، بیتا، حصه اول.
  27. وامبرى، آرمینیوس،(1387ش)، سیاحت درویشى دروغین در خانات آسیاى میانه، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، تهران، چاپ ششم.
  28. ولی شاه بهره،( بیتا)، هرات نگین خراسان، هرات، انتشارات احراری هرات، چاپ دوم.
  29. الویری، محسن،(1387ش)، تعیین سیاست‌های همگرایی بین مذاهب رسمی کشور، زیر نظرعلی‌رضا پیروزمند، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
نشریه سخن تاریخ
دوره 17، شماره 41 - شماره پیاپی 41
دوره 17، شماره 41، بهار 1402
فروردین 1402
صفحه 145-165

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار