نگرش و بینش انتقادی ابن اثیر نسبت به عنصر ترک؛ دلائل و زمینه ها

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران، ایران

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی-دبیر تاریخ، مازندران، ایران

چکیده

تاریخنگاری سده های میانه اسلامی نسبت به عنصر ترک و به عنوان بازیگران اصلی این عصر-به دلائل مختلف-تصاویر،برداشتها و تحلیلهای متفاوتی ارائه می کند که از آن می توان به نگرش یا بینش تاریخی نام برد. ابن اثیر از زمره این مورخان شمرده می شود که نسبت به ترکان-به ویژه ترکان صاحب قدرت و حکومت- نگرش خاصی داشته است. لذا پژوهش با طرح این پرسش بنیادین که نگرش و بینش تاریخی ابن اثیر نسبت به عنصر ترک چیست؟دریافته است که ابن اثیر با الکامل فی التاریخ که در حقیقت انعکاس اندیشه ها و تفکر تاریخی نویسنده و آئینه تمام نمایی از شخصیت، تفکر و بینش اوست و علیرغم همه فضیلتهای تاریخ نگاری، عموما در رویکردی انتقادی[البته در بعد منفی] تصویر و در حقیقت بینشی ترک ستیزانه را تداعی می کند. ترکان از منظر او مشتاق به قتل و کشتارند، آنان گروهی غیر قابل اعتماد و پیمان شکن اند و ضمنا تنفر عمومی از آنان در جهان اسلام در اوج است. این بینش انتقادی خود به دلائل و زمینه های متعددی از جمله رسوخ تاریخنگاری ضد ترکی، بینش عمومی و روح زمانه، کارنامه سیاسی و اجتماعی ترکان در تاریخ اسلام به ویژه در سده های ششم و آغازین دهه های هفتم هجری و نیز رویکرد کلان انتقادی تاریخنگاری ابن اثیر باز می گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ibn Athir's critical attitude and approach, towards the Turk element; Reasons and background

نویسندگان [English]

  • emamali shabani 1
  • roza memari 2
1 Associate Professor of Department of History, Mazandaran University, Iran
2 MA in History of Islamic Iran - Secretary of History, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Medieval Islamic historiography offers different images, perceptions and analyzes in facing of the Turk element, as the main actors of this era-for various reason- which can be named historical attitudes or approaches. Ibn Athir is considered as the historians who had a special attitude towards the Turks٫especially the Turks in power and government. Therefore, the research by creating the fundamental question of what is Ibn Athir's historical attitude and approach towards the Turk element? Found that Ibn Athir with Al-Kamil, who is in fact a reflection of the author's historical thoughts and thinking and a mirror of his personality, cogitation and vision, and inspite of all the virtues of historiography, generally in a critical approach [certainly in a negative dimension] evoke the anti-Turkish vision. In his view, the Turks are eager to kill, they are an unreliable group, and meanwhile public hatred of them is at its peak in the Islamic world. This critical vision is due to various reasons and fields such as the penetration of anti-Turk historiography, public insight and the condition that is regnant in society at the time, political and social report card of Turks in Islamic history, especially in the sixth and early seventh centuries AH and It also refers to Ibn Athir's macro-critical approach to historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anti-Turk approach
  • Historiography
  • Ibn Athir
  • Al-Kamel - causes

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. ابن اثیر ،عزالدین علی(1351)،کامل(تاریخ بزرگ اسلام و ایران)،ج16،ترجمه علی هاشمی حائری،تهران: علمی.
  2. ---------(1383)،تاریخ کامل، ج12،ترجمه حمیدرضا آژیر،تهران: اساطیر .
  3. --------(1371)،کامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ج1،16 –33،ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: علمی.
  4. --------(1382ق/1963م)،التاریخ الباهر فی الدولة الاتابکیه،مقدمه و تحقیق عبدالقادر احمد طلیمات،قاهره: دارالکتب.
  5. ابن خلکان،شمس الدین(1381)،وفیات الاعیان(ترجمه فارسی منظر الانسان)،ج2 و3،ترجمه احمد بن محمد السنجری،تصحیح و تعلیق فاطمه مدرسی،ارومیه: دانشگاه ارومیه.
  6. ابن عماد حنبلی،ابی فلاح(بی تا)،شذرات الذهب فی الاخبار من ذهب،ج3، بیروت:دار احیاء التراث العربی.
  7. ابن فضلان، احمد(1354)،سفرنامه،ترجمه ابوالفضل طباطبایی،تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  8. ابن القفطی،جمال الدین ابی الحسن علی بن یوسف(1406ق/1986م)،انباه الرواة علی انباه انحاه،ج4، القاهره: دارالفکر عربی.
  9. ---------------------(1347)،تاریخ الحکماء،به کوشش بهین دارابی،تهران: دانشگاه تهران.
  10. ابن مسکویه، ابوعلی(1376)،تجارب الامم،ج6،ترجمه علینقی منزوی، تهران: طوس.
  11. ابی قدامه،جعفر(1370)،الخراج،ترجمه حسین قره چانلو،تهران: البرز .
  12. اشپولر، برتولد(1373)،تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ج1، ترجمه مریم میر احمدی،تهران: علمی و فرهنگی.
  13. بارتولد، و.(1366)ترکستان نامه،ج1،ترجمه کریم کشاورز،تهران: آگاه.
  14. بدیعی، نعیم(1380)،تحلیل محتوا،تهران: اداره کل تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  15. حسنی فر، عبدالرحمن-فاطمه امیری پریان(بهار 1393)،«تحلیل گفتمان به مثابه روش»،فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر،س5،ش1،صص67-49.
  16. حموی، یاقوت(1383)،معجم البلدان، ج1،ترجمه علینقی منزوی،تهران: سازمان میراث فرهنگی.
  17. راشدی، حسن(1386)،ترکان و بررسی تاریخ، زبان و هویت آنها در ایران،تهران: اندیشه نو.
  18. ذهبی، ابوعبدالله(1376ق/1957)،تذکره الحفاظ،ج3، بیروت: دار احیاء تراث العربی.
  19. رجبی، پرویز(1389/1391)،سده های گمشده،ج3 و4،تهران:پژواک کیوان.
  20. رضازاده لنگرودی،رضا(1368)،«ابن اثیر»،دایره المعارف بزرگ اسلامی،ج2،زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی،تهران:مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
  21. روزنتال، فرانتس(1366)،تاریخ تاریخ نگاری در اسلام،ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
  22. زرین کوب، عبدالحسین(1371)،تاریخ ایران بعد از اسلام،تهران: امیرکبیر.
  23. سالاری شادی، علی(1397)،تاریخ نگاری و تاریخ نگری ابن اثیر،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی.
  24. --------(1391)،«تاثیر پذیری ابن خلدون از ابن اثیر»، مطالعات تاریخ فرهنگی،س3، ش11،صص53-76.
  25. سواژه، ژان(1366)، مدخل تاریخ شرق اسلامی،ترجمه نوش آفرین انصاری،تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  26. صفا، ذبیح الله(1369)،تاریخ ادبیات در ایران،ج2،تهران: فردوس.
  27. عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر(1375)،قابوسنامه،به اهتمام غلامحسین یوسفی،تهران : علمی و فرهنگی.
  28. غزالی،امام محمد(1364)،احیاء علوم الدین،ج2،ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی،به کوشش حسین خدیو جم،تهران: علمی و فرهنگی.
  29. غفارزاده، علی(1382)،«روش تاریخنگاری ابن اثیر و طبری»،پژوهشنامه انقلاب اسلامی،ش9-10، صص113-129.
  30. فارابی، ابونصر(1376)،السیاسه المدنیه،ترجمه و شرح حسن ملکشاهی،تهران: سروش.
  31. فرای، ریچارد(1365)،بخارا دستاورد قرون وسطی،ترجمه محمود محمودی،تهران: علمی و فرهنگی.
  32. کارگر، عبدالله(1390)،سرزمین و رجال ترکستان،کابل: الازهر.
  33. کاشغری، محمود بن الحسین(1384)،دیوان لغات الترک،ترجمه حسین محمدزاده صدیق،تبریز: اختر.
  34. --------------.(1375)،لغات الترک،ترجمه محمد دبیر سیاقی،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  35. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین(1370)،اخبارالزمان،ترجمه کریم زمانی،تهران: اطلاعات.
  36. مقدسی، مطهر بن طاهر(1374)،آفرینش و تاریخ،ج1-2،ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی،تهران: آگه.
  37. مولف گمنام(1345)،بحرالفواید،به کوشش محمد تقی دانش پژوه،تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  38. ----- (1372)،حدود العالم من المشرق الی المغرب،تصحیح مریم میراحمدی–غلامرضا ورهرام،تهران: دانشگاه الزهراء.
  39. مینوی، مجتبی(1351)،نقد حال،تهران: خوارزمی.
  40. معروف، ناجی(1974)،عروبة العلماء المنسوبین الی البلدان الاعجمیه فی المشرق الاسلامی،الجزء الثانی،بغداد: مطبعة الشعب.
  41. ناصری راد، مصطفی(1384)،باورهای سیاسی در تاریخ ایران،پایان نامه دکتری،گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی.

Ahmad imtiaz- 1984- ibn athir al-muhaddith- life and works –islamic studies –v.23-n.1-pp.33-43.