تبیین عوامل مؤثر بر مناسبات سیاسی سلجوقیان عراق و اتابکان سَلغُری فارس (543 – 590 ق)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان یزد (Sm.emami@cfu.ir) صندوق پستی: تهران. ایران. 889-14665

2 دانش‌آموخته دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه شیراز، ایران

چکیده

ساختار حکومت سلجوقی تلفیقی از سنت‌های سیاسی – اجتماعی ترکان و الگوی ملکداری ایرانی – اسلامی بود. حاکمیت توامان این دو اندیشه در نظام حکومتی این دودمان موجب شد که همزمان با حکومت مرکزی سلجوقی، دودمان‌های اتابکی متعددی نیز در گستره قلمرو این خاندان شکل بگیرد. سلغریان (543 – 668 ق) ازجمله مهم‌ترین این دودمان‌ها بودند که در سال 543 ق توسط سنقر بن مودود در ایالت فارس اعلام موجودیت کردند. در دوره 47 ساله همزمانی میان این خاندان با سلجوقیان عراق (513 – 590 ق)، مناسباتی میان طرفین برقرار شد. نوشتار حاضر تلاش دارد با استفاده از روش تاریخی، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری این مناسبات و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر روابط طرفین را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها بیانگر آن است که تلاش سلغریان برای انتصاب شاهزاده مدنظر خویش به مقام سلطنت، نهاد خلافت عباسی، منازعات جانشینی سلغریان و تحولات سیاسی حکومت سلجوقیان کرمان، چهار عاملی بوده‌اند که موجب شکل‌گیری مناسبات میان سلغریان و سلجوقیان عراق شده‌اند. این عوامل متناسب با ماهیتشان یا موجب ایجاد همگرایی در مناسبات دو حکومت شده‌اند، یا اینکه واگرایی در مناسبات آن‌ها را رقم زده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the effective factors on the political relations between the Seljuqs of Iraq and Atabakan Salghori of Fars (543-590 AD)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mansour Imami meybodi 1
  • reza derikvandy 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Education, Farhangian University of Yazd (Sm.emami@cfu.ir) PO Box: Tehran. Iran. 889-14665
2 Doctoral student of Iranian history of the Islamic period, Shiraz University, Iran.
چکیده [English]

Abstract
The structure of the Seljuk government was a combination of the social-political traditions of the Turks and the Iranian-Islamic model of ownership. The combined rule of these two ideas in the government system of this dynasty led to the formation of several Atabaki dynasties in the territory of this dynasty at the same time as the Seljuk central government. The Salgharians (543-668 AH) were among the most important of these dynasties, which were declared in Fars province by Sanqar bin Modud in 543 AH. During the 47-year period of coexistence between this dynasty and the Seljuqs of Iraq (513-590 AD), relations were established between the parties. This article tries to use the historical method to examine the factors influencing the formation of these relationships and how these factors affect the relations of the parties. The findings indicate that the efforts of the Selgharis to appoint their desired prince to the position of king, the institution of the Abbasid caliphate, the succession disputes of the Selgharis, and the political developments of the Seljuk government in Kerman, were four factors that caused the formation of relations between the Salgharis and the Seljuks of Iraq. These factors, according to their nature, have either led to convergence in the relations between the two governments, or have marked the divergence in their relations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • political relations
  • Selgharians
  • effective factors
  • Seljuks
  • Abbasid caliphate
  1. فهرست منابع

    1. ابن­اسفندیار، بهاءالدین محمد بن حسن (1320). تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، به همت محمد رمضانی، تهران: گلاله خاور.
    2. ابن­الاثیر، عزالدین ابی­الحسن علی (1386ق). الکامل فی­التاریخ، بیروت: دارصادر.
    3. ابن­خلدون، محمد بن عبدالرحمن (1366). العبر. مقدمه محمد پروین گنابادی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: علمی فرهنگی.
    4. البنداری­الاصفهانی، عمادالدین محمد بن محمد بن حامد (1400 ق). تاریخ دوله آل­ سلجوق، تحقیق لجنه احیاء التراث ­العربی فی­دارالآفاق­الجدیده، الطبعه­الثالث، بیروت: دارالآفاق­الجدیده.
    5. الحسینی، علی بن ناصر بن علی (1993 م). اخبارالدوله ­السلجوقیه، اعتنی بتصحیحه محمد اقبال، بیروت: دارالآفاق­الجدیده.
    6. ابن­ابراهیم، محمد (1343). سلجوقیان و غز در کرمان، تصحیح و تحشیه و مقدمه محمد ابراهیم باستانی پاریزی باستانی، تهران: کتابفروشی طهوری
    7. باسورث، کلیفورد ادموند (1349). سلسله‌های اسلامی، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    8. بناکتی، فخرالدین داوود (1348). تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
    9. تتوی، احمد و قزوینی، آصف­خان (1382). تاریخ الفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: شرکت انتشاراتی علمی فرهنگی.
    10. جوزجانی، عثمان بن محمد بن منهاج سراج (1363). طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
    11. حلمی، احمد کمال­الدین (1393). دولت سلجوقیان، ترجمه و اضافات عبدالله ناصری طاهری، با همکاری حجت­الله جودکی و فرحناز افضلی، چ 3، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    12. حسینی­فسائی، میرزاحسن (1367). فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
    13. خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین الحسینی (1333). حبیب­السیر فی اخبار افراد البشر، با مقدمه جلال­الدین همائی، زیر نظر محمود دبیرسیاقی، چ 2، تهران: کتابفروشی خیام.
    14. راوندی، محمد بن علی بن سلیمان (1333). راحه­الصدور و آیه­السرور، به سعی و تصحیح محمد اقبال، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
    15. زرکوب شیرازی، ابوالعباس (1350). شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جودی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    16. شبانکاره­ای، محمد بن علی بن محمد (1363). مجمع­الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
    17. غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343). تاریخ جهان­آرا، با مقابله علامه قزوینی، تهران: کتابفروشی حافظ.
    18. کرمانی، افضل­الدین ابوحامد (1326). تاریخ افضل یا بدایع­الازمان فی وقایع­ کرمان، فرآورده مهدی بیانی، تهران: دانشگاه تهران.
    19. __________ (1311). عقدالعلی للموقف­الاعلی، تصحیح علیمحمد عامری نائینی، مقدمه محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: روزبهان.
    20. ___________ (1331). المضاف الی بدایع­الازمان فی وقایع کرمان، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران: بی­نا.
    21. لمبتون، آن (1372). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نی.
    22. مستوفی قزوینی، حمدالله (1339). تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
    23. میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود (1385). روضه­الصفا فی سیره­الانبیاء والملوک و الخلفا، تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر، چ دوم، تهران: اساطیر.
    24. نیشابوری، ظهیرالدین (1332). سلجوقنامه به همراه ذیل سلجوقنامه، تهران: گلاله خاور.
    25. وصاف شیرازی، شهاب­الدین عبدالله (1338). تجزیه­الامصار و تزجیه­الاعصار (تاریخ وصاف)، به اهتمام محمدمهدی اصفهانی، تهران: کتابخانه ابن­سینا.
    26. وزیری­کرمانی، احمدعلی­خان (1340). تاریخ کرمان (سالاریه). تصحیح و تحشیه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: انتشارات کتابخانه خاندان فرامانفرمائیان.
    27. همدانی، رشیدالدین فضل­الله (1386). جامع­التواریخ (تاریخ آل­سلجوق)، تصحیح محمد روشن، تهران: مرکز پژوهش­های میراث مکتوب.
    28. ________________ (1392). جامع­التواریخ (تاریخ ایران و اسلام)، تصحیح محمد روشن، تهران: مرکز پژوهش­های میراث مکتوب.