تاملی در روایت تاریخی بابایی ابن لطف یهودی بر افول قدرت محمدبیگ (وزیر شاه عباس دوم صفوی)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه پیام نور تهران، ایران (amirfarahzadi@pnu.ac.ir)

2 دانشیار مرکزمعارف اسلامی و ادبیات فارسی دانشگاه صنعتی اصفهان، ایران. (a.aghili@iut.ac.ir)

10.22034/skh.2023.13629.1308

چکیده

وزارت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان دیوانسالاری ایران در عصر صفویه از زمان شاه عباس اول و مقابله شاه با جریان‌های مخالف درون حکومتی قدرت بیشتری گرفت. محمد بیگ وزیر اعظم شاه عباس دوم ،یک ارمنی مسلمان بود که از سال ( 1064 تا 1071ق) این مقام را بر عهده داشت.کتاب بابایی بن لطف از منابع یهودی دوره صفویه است که دلیل برکناری محمد بیگ را تعصبات دینی و عدم تسامح وزیر نسبت به یهودیان می داند و بالحنی اغراق آمیز و حماسه گونه از افول این وزیر سخن می گوید. برخی از منابع دوره صفویه نیز متاثر از این دیدگاه هستند. اما به نظر می رسد که خود شاه علاقه چندانی به این رویکرد نداشته ، بلکه اقدامات خودسرانه و عاری از مصلحت اندیشی محمدبیگ باعث سقوط وی در دوره سلطنت شاه عباس دوم شد. مقاله با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعه تطبیقی منابع تاریخی دوره صفویه، عملکرد محمدبیگ در دوران وزارتش از یک سو و نگرش منابع دوره صفوی به موازات منبع یهودی فوق را مورد بررسی قرار می دهد. مقاله به طرح این سوال پرداخته که عوامل افول قدرت محمد بیگ از وزارت شاه عباس دوم چیست ؟ فرض اصلی پژوهش آن است که براساس دیدگاه این منبع یهودی که بیشتر منابع غیرفارسی دوره صفویه نیز متاثر از این دیدگاه هستند تدابیر متعصبانه دینی محمدبیگ در آزار یهودیان ، عامل افول قدرت وی بوده. اما به نظر می رسد اعتماد و آزادی عمل فراوان شاه عباس دوم به محمد بیگ در اداره امور مملکت و اقدامات اقتدارگرایانه محمدبیگ علیه رقبای سیاسی ،زمینه های افول و برکناری او را از وزارت فراهم نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A reflection on the decline of the power of Muhammad Bey (the minister of Shah Abbas II Safavid) in the historical narrative of Babai Ibn Lotf Jewish

نویسندگان [English]

  • Amir Farhzadi 1
  • ahmad aghili 2
1 Member of the Faculty of History, Payam Noor University, Tehran, Iran (amirfarahzadi@pnu.ac.ir)
2 Associate Professor, Center for Islamic Studies and Persian Literature, Isfahan University of Technology, Iran. (a.aghili@iut.ac.ir)
چکیده [English]

Mohammad Bey, the prime minister of Shah Abbas II, was an Armenian Muslim who held this position from 1064 to 1071 AH. The work of Babaei bin Lotf from the Jewish sources of the Safavid period, the reason for the removal of Mohammad Bey was the religious prejudices and intolerance of the minister towards He knows the Jews and talks about the decline of this minister in an exaggerated and epic tone. Some sources of the Safavid period are also influenced by this view. It seems that the Shah himself was not very interested in this approach, but the arbitrary and inexpedient actions of Mohammad Beg eventually led to his downfall during the reign of Shah Abbas II. The article uses a descriptive-analytical method based on a comparative study of the contemporary Jewish and Christian sources of Mohammad Beg on the one hand and Persian chronicles on the other, to ask the question: What are the causes of the decline of Mohammad Bey from the ministry of Shah Abbas II? Contemporary Jewish and Christian sources describe the event in great detail. The present study explains whether Mohammad Beg's religious fanatical measures in persecuting Jews - according to Jewish and Christian sources - have caused his power to decline? Or, the great confidence and freedom of action of Shah Abbas II in Mohammad Bey in managing the affairs of the country and his authoritarian actions against political rivals, provided the grounds for his decline and removal from the ministry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • Mohammad Beg vizier
  • Shah Abbas II
  • Babaei Ibn Lotf
  • Jews

مراجع

  1. امیراحمدیان، بهرام(1375)، گرجستان ،تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
  2. امورتی، ب.س(1380)، تاریخ ایران دوره صفویان (کمبریج- مجموعه نویسندگان)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی.
  3. بابایی بن لطف پیرنظر، (1383)، آنوسی های مشهد، فرزندان استر(مجموعه مقالاتی در رابطه با تاریخ و زندگی یهودیان ایران)، ویراست هومن سرشار، ترجمه مهرناز نصریه، تهران، کارنگ.
  4. باستانی پاریزی، محمد ابراهیم،(1367)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران، انتشارات صفی علیشاه.
  5. تاورنیه، ژان باتیست، (1363)،سفرنامه، ترجمه ابوتراب نوری، اصفهان: کتابفروشی تایید.
  6. تاج‌پور، محمدعلی( 1344)، تاریخ دو اقلیت یهود ومسیحیت در ایران، تهران، موسسۀ مطبوعاتی فراهانی.
  7. ترکمان (منشی)، اسکندربیگ ،(1387)، تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
  8. دومان، پیررافائل؛(1353)، وضع ایران در زمان شاه عباس ثانی؛ ترجمه عباس آگاه، تهران، امیرکبیر .
  9. سبیلا، شوستر والسر(1365)، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه های اروپاییان، ترجمه غلامرضا و رهوام، تهران، امیرکبیر .
  10. سهیم ، هایده، (1371)، خاطرات یهودیان ایران، تهران، بی نا.
  11. سیوری، راجر،(1374)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
  12. شاردن، ژان، (1345)، سفرنامه شاردن، 9ج، ترجمه محمدعباسی، تهران: امیرکبیر.
  13. قزوینی، یحیی ابن عبدالطیف(1386 )، لب التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثـار و مفـاخر فرهنگی
  14. کلاپرمن، ژیلبرت (1349)،تاریخ قوم یهود، ترجمه مسعود همتی، تهران: گنج دانش
  15. کلانتر ضرابی، عبدالرحیم(1341) ،تاریخ کاشان، تهران: فرهنگ ایران
  16. لوفت،پاول،(1381)، ایران در عهدشاه عباس دوم، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: نشر وزارت امورخارجه
  17. لوی، حبیب، (1339) ،تاریخ یهود ایران، تهران: کتابخانه بروخیم
  18. متی، رودی ،(1393)، ایران در بحران ،زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمة حسـن افشـار، تهـران: نشـر مرکز
  19. مشکور، محمد جواد،(1367) تاریخ ایران زمین، تهران، انتشارات اشراقی
  20. میراحمدی، مریم، (1363)، دین و مذهب در عصر صفوی، تهران، انتشارات امیرکبیر
  21. مینورسکی(1378)، تذکره الملوک، به کوشش سیدمحمّددبیر سیاقی، و سازمان اداری حکومت صفوی تعلیقات مینورسکی بر تذکره الملوک، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، امیرکبیر
  22. نراقی، حسن،(1345) ،تاریخ اجتماعی کاشان، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نخست، تهران: بینا
  23. نصرآبادی، محمد طاهر (1378)،تذکره نصرآبادی ، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر.
  24. واله قزوینی، محمد یوسف (1381)، خلد برین(ایران در روزگار صفویان) ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم،به تصحیح میرهاشم محدث ، تهران،چاپ نصیری
  25. وحید قزوینی، محمد طاهر (1349)، عباس نامه، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: داودی

 

 

منابع لاتین

  1. -A Chronicle of the Carmelites in Persia and the Papal Mission of the XVIJth and XVIJJ th Centuries, 2 vols. (London, 1939).
  2. Algar, Hamid, 1999,"Fayz-e Kashani" in: Encyclopeadia of Iranica,edited by: E.Yarshater, Newyork, Mazda, vol 9:pp 452-454
  3. . Fischel, Walter.J, 1937, Jews in Economic and Political Life of Mediaeval Islam, New York-
  4. -Gray, Louis H. & Singer, Isidor, 1968,"Mohammad Said Sarmad", in: Jewish Encyclopedia,
  5. ,ebook, vol.19:p 257.
  6. Matthee, Rudi.The Career of Mohammad Beg, Grand Vizier of Shah 'Abbas II (r. 1642-1666)
  7. .Iranian Studies, Vol. 24, No.1/4 (1991): pp 17-36
  8. -Moreen, Vera Basch. Iranian Jewry's Hour of Peril and Heroism: A Study of Babai Ibn Lutf's Chronicle (1617-1662). (New York:Jerusalem, 1987).
  9. -Moreen, Vera Basch."The Persecution of Iranian Jews during the Reign of Shah'Abbas II (1642-1666)," Hebrew Union College Annual 52 (1981):pp275-309.
  10. -Netzer, Amnon,"Babai ben Farhad", Encyclopaedia of Judaica,(1979), vol.3:p 15.
  11. .Netzer, Amnon,"Babai ben Lutf", Encyclopaedia of Judaica,(1979), vol.3:pp 15-16-
    • Spicehandler, Ezra."The Persecution of the Jews of Isfahan under Shah 'Abbas II (1642-1666)," Hebrew Union College Annual 46 (1975):pp331-47.
نشریه سخن تاریخ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 05 شهریور 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار