بازخوانی اخبار تاریخی احمد بن حسن قطان استاد ناشناخته شیخ صدوق(ره) در ری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه شهید بهشتی تهران. ایران .

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی تهران. ایران

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، تهران، ایران

4 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملارد، تهران، ایران

چکیده

احمد بن حسن قطان از اساتید ناشناخته شیخ صدوق(ره) در مدرسه ری است که تنها اخباری از وی در آثار صدوق آمده است. این پژوهش تلاش دارد با بازخوانی اخبار برجای مانده از او در آثار این محدث- مورخ امامیه و مقایسه آن با منابع دیگر، به این پرسش پاسخ دهد که چرا یک محدث امامیه سراغ گزارش‌های یک راوی از اصحاب حدیث در این شهر رفته است و چه نوع گزارش‌هایی را دریافت کرده است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد شیخ صدوق از وی گزارش‌هایی را دریافت کرده است که با رویکرد تاریخی کلامی وی سازگار بوده و در کنار اخبار امامیه می‌توانست یاریگر باورهای این محدث امامیه باشد. اخبار وی شامل روایاتی مرتبط با کلام، اخلاق، برخی ذکرها و گزارش‌های تاریخی مثل روایات «اثنی عشر خلیفه» می‌شود که صدوق برای اثبات جانشینی دوازده امام به‌ویژه در اثبات امامت حضرت حجت(ع) بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Retelling the historical news of Ahmed ibn Hassan Qattan, the unknown teacher of Sheikh Sadouq in Rey

نویسندگان [English]

  • Farhad Nemati 1
  • Mehran Esmaeili 2
  • Khalil Nemati 3
  • Seyyed Mahdi Tabataba'i 4
1 PhD in Islamic Studies, Department of History and Islamic Civilization, Shahid Beheshti University, Tehran. Iran.
2 Department of History and Civilization of the Muslims, Faculty of Theology and Religious Studies, Shahid Beheshti University, Tehran. Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Islamic Azad University, Tehran West Branch, Tehran, Iran
4 Member of the Faculty of Islamic Studies, Islamic Azad University, Mallard Branch, Tehran, Iran .
چکیده [English]

The name of Ahmed ibn Hasan Qattan, one of the unknown teachers of Sheikh Sadouq, appears in some narrations of Sadouq's works. The following research was conducted with the aim of identifying the mentioned person and also explaining why a famous Imamiyya scholar referred to this person from among the Companions of Hadith in order to narrate the narration. The findings show that Sadouq received reports from him that were compatible with the theological historical approach and could be helpful for theological beliefs along with Imamiya news. His news included narrations related to speech, ethics, some Zikrs and a narration such as "Twelfth Caliph" that Sadouq used to prove the succession of the twelve Imams, especially to prove the Imamate of Hazrat Mahdi. In the path of his narrations, there are many unknown men, and the content is in some places consistent with the advanced sources of Imamiyyah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Sadouq
  • Ahmad ibn Hassan Qattan
  • Imamiya
  • Qom
  • Rey

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. قرآن

    1. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، (1430ق)، طبقات اعلام الشیعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    2. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، (1404ق) شرح‏نهج‏البلاغة، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
    3. ابن حنبل، احمد بن محمد، (1416ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، لبنان- بیروت: مؤسسة الرسالة.
    4. ابن سعد، محمد، (1410 ق)، الطبقات‏الکبرى، تحقیق، محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    5. ابن شاذان، محمد بن احمد، (1407ق)، مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة، قم: مدرسه الامام المهدی (عج).
    6. ابن شهر آشوب، محمد، (1379ق)، مناقب آل ابی طالب، قم: مؤسسه انتشارات علامه.
    7. ابن طاووس، علی بن موسی، (1413ق)، الیقین باختصاص مولانا علیّ علیه السلام بإمرة المؤمنین، قم: دارالکتاب.
    8. ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله، (1412ق)، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق، على محمد البجاوى، بیروت: دار الجیل.
    9. ابن قولویه، جعفر بن محمد، (1356ش)، کامل الزیارات، محقق، عبدالحسین امینی، نجف: دارالمرتضویه،
    10. ابن هشام، عبدالملک، (بی­تا)، السیره النبویه، تحقیق، مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت، دارالمعرفه.
    11. بخارى، محمد بن اسماعیل،(1410ق)، صحیح البخاری، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة - مصر - قاهره، چاپ دوم.
    12. بلاذری، أحمد بن یحیى، (1417ق)، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت: دار الفکر.
    13. ترمذى، محمد بن عیسى، (1419ق)، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره: دار الحدیث.
    14. جوهرى بصرى، احمد بن عبد العزیز، (بی­تا)، السقیفة و فدک، محقق، محمدهادی امینی، تهران: مکتبة نینوى الحدیثة.
    15. حسکانی، عبید الله بن عبد الله،(1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
    16. خویی، ابوالقاسم،(1410ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
    17. راوندی، قطب الدین،(1409 ق)، الخرائج و الجرائح، قم: مدرسه امام مهدی.
    18. زینلی، غلامحسین،(1392ش)، دوازده جانشین، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    19. سلیم بن قیس هلالی،(1405 ق) کتاب سلیم، قم: الهادی.
    20. سید مرتضی، علی بن حسین،(1250 ق) ، تنزیه الانبیاء، قم: الشریف الرضی.
    21. شریفی، علی و مجتبی محمدی و فرزاد دهقانی، (1395)، «تحلیل انتقادی روایات نزول ستاره بر خانه امام علی (ع)»، مجله مطالعات فهم حدیث، ش4، ص123-101.
    22. شوشتری، محمدتقی، (1410ق)، قاموس الرجال، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    23. صدوق، محمد بن علی، (1400ه‍)، امالی، بیروت: اعلمی، چاپ پنجم.
    24. ـــــــــــــــــــــــــــ ،(1398ق)، التوحید، محقق، هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین.
    25. ـــــــــــــــــــــــــــ ،(1406ق)، ثواب الاعمال، قم: دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم.
    26. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1362ش)، خصال، محقق، علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
    27. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1385ش)، فضائل الاشهر الثلاثه، محقق، غلامرضا عرفانیان، قم : داوری.
    28. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1385ش)، علل الشرایع، قم: داوری.
    29. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1378ق ‍)، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.
    30. ـــــــــــــــــــــــــــ ،(1395 ق ‍)، کمال­الدین و تمام­النعمه، محقق، علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
    31. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1403 ق)، معانی الاخبار، محقق، علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
    32. ــــــــــــــــــــــــــ، (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    33. صفار، محمد بن حسن[منسوب]، (1404ق)، بصائرالدرجات، محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم: مکتبه آیت الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
    34. صفری فروشانی، نعمت‌الله، (1386)، «بررسی دو اثر تاریخ­نگاری شیخ صدوق(ره)»، مجله تاریخ‌پژوهان (10) 207-166.
    35. طبری، محمد بن جریر، (1387ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، چاپ دوم.
    36. طوسی، محمد بن حسن، (1411ق) الغیبه، محقق، عبدالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم: دارالمعارف السلامیه.
    37. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1407ق)، تهذیب الاحکام، محقق، حسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
    38. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1420ق)، فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، قم: ستاره.
    39. فرات بن ابراهیم،(1410ق)، تفسیر فرات، محقق، محمد کاظم، تهران: مؤسسه الطبع و النشر فی وزاره الارشاد الاسلامیه.
    40. کلینی، محمد بن یعقوب،(1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    41. مامقانی، عبدالله، (1431ق)، تنقیح المقال فی علم الرجال، محقق، محی الدین مامقانی، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
    42. مجلسی، محمدباقر،(1403ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    43. مسلم بن حجاج،(1412ق ‍)، صحیح مسلم، قاهره: دار الحدیث.
    44. مفید، محمد بن محمد،(1413ق ‍)، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
    45. نجاشی، احمدبن علی،(1407 ق)، رجال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    46. نسائی، احمد بن علی،(بی­تا)، المجتبی من السنن (سنن نسائی)، ریاض-عربستان، اردن- عمان: بیت الافکار الدولیه.
    47. نصر بن مزاحم منقرى،(1382)، وقعه صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، چاپ دوم، افست قم، منشورات مکتبة المرعشى النجفى(1404ق).
    48. نعمان بن محمد تمیمی مغربی،(1409ق)، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الأطهار، محقق، محمد حسینی جلالی، قم: مؤسسة نشراسلامی.
    49. نعمانی، محمد بن ابراهیم،(1397ق)، الغیبه، محقق، علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
    50. نمازی، علی، (1414ق)، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: فرزند مؤلف.
    51. هلالی، سلیم بن قیس، (1405ق ‍) کتاب سلیم، محقق،مصحح: محمد انصاری زنجانی، قم: الهادی.
    52. یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب،(بى­تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت: دار صادر.
نشریه سخن تاریخ
دوره 17، شماره 44 - شماره پیاپی 44
دوره 17، شماره 44،زمستان 1402
دی 1402
صفحه 41-62

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار