نقش شیوه های آموزشی-تربیتی مکتب‌خانه بر تصویر جمالزاده از روحانیت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی جامعة المصطفی العالمیة، افغانستان

2 گروه تاریخ اهل بیت، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران

چکیده

سیدمحمدعلی جمالزاده (1270-1376 ه-ق) متولد اصفهان، پدر و اقوام پدریش همه ملا و مقدس و اهل ردا و عمامه و در سلک روحانیان بود.محمدعلی روزگاری را در مکتب‌خانه گذرانده بود. مکتب‌خانه‌ها یکی از مهمترین و ابتدایی‌ترین مکان‌های آموزش در دوره قبل از انقلاب به حساب می‌آمدند و آموزش در سطوح پایین را بر عهده داشتند. این مراکز بار اصلی تعلیم و تربیت را بر دوش می‌کشیدند. تاکید نظام مکتب‌خانه، بیشتر تربیت شاگردانی با روحیه دینی و اسلامی بود. شناخت شیوه و سبک تعلیمی مکتب‌خانه‌ای می‌تواند درک عمیق‌تری نسبت به تصویر جمالزاده نسبت به روحانیت و ادبیات قرار دهد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی در پی بررسی نقش تعلیمی مکتب‌خانه بر جمالزاده و تاثیر آن بر ارائه نگاه او به روحانیت است. همچنین در این مقاله شرایط تشکیل مکتب‌خانه، برنامه درسی، شیوه تدریس، مکتب‌دار، محیط آموزشی در مکتب‌خانه‌ها بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The role of school (Maktab Khaneh) educational methods on Jamal Zadeh's image of the Spirituality

نویسندگان [English]

  • Seyyed Zahir shah Hussaini 1
  • Nematollah Safari Forushani 2
1 PhD in History of Islamic Civilization, Complex of Islamic History, Tradition and Civilization, Al-Mustafa Al-Alamiyah University, Afghanistan: (zaher_hoseini@miu.ac.ir)
2 Ahl al-Bayt History Department, Complex of Islamic History, Sira and Civilization, Al-Mustafa (PBUH) Al-Alamiya University, Qom, Iran
چکیده [English]

Due to its long history and maximum coverage, "School" is considered one of the most important educational institutions, which has had a lasting impact on the educational culture. These centers carried the main burden of education. Although the schools lacked a comprehensive and nationwide and written system, but in all of them, according to an unwritten law, children were obliged to obey the orders of the mullah of the school. The emphasis of the school system was to educate students with a religious and Islamic spirit. Knowing the educational style of a school can provide a deeper understanding of the impact of Jamal Zadeh's image on spirituality and literature. Using the descriptive-analytical method, this research investigates the educational role of Maktabkhane on Jamal Zadeh and its impact on presenting his view of the Spirituality. Also, in this article, the conditions of school formation, curriculum, teaching method, school teacher, and educational environment in schools have been examined. The findings show that the schools where Jamal Zadeh was engaged in education were in the worst conditions in terms of educational methods, education, teaching, course materials, environment and schoolmaster. In the end, it has been concluded that the way and character of some scholars was one of the main causes of Jamal Zadeh's negative view of the Spirituality in his works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jamal Zadeh
  • Maktabkhane
  • critical view
  • spirituality
  • corporal punishment

مراجع

  • آخوندزاده، فتحعلی، مقالات، باقر مومنی، آوا، تهران، 1351.
  • انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، انتشارات سخن، تهران، 1381
  • آل‌احمد، جلال، جلال جاودانه، گردآورنده، عبدالرضا جعفری، تهران، نشر تنویر، 1379
  • ابن سینا و تدبیر منزل، ترجمه و نگارش محمد نجمی زنجانی، تهران، 1349
  • اصلانی، محمدرضا، صادق چوبک، نشر قصه، چ اول، 1383
  • ارفع، رضا، ایران دیروز، خاطرات پرنس ارفع‌الدوله، بی‌نا، تهران، 1345.
  • امید، حسین، تاریخ فرهنگ آذربایجان، 1332.
  • بزرگ امید، ابوالحسن، از ماست که بر ماست، محتوی خاطرات و مشاهدات ابوالحسن بزرگ امید، دنیای کتاب، تهران، 1362
  • بروگش، هینریش، سفری به دربار سلطان صاحبقرانریال ترجمه کردبچه، اطلاعات، تهران، 1367
  • بیگدلو، رضا، جریانهای فرهنگی ایران معاصر، تهران، 1397
  • پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، 1368
  • جمال‌زاده، محمدعلی، خاطرات سیدمحمدعلی جمال‌زاده، به کوشش ایرج افشار و علی دهباشی، تهران، نشر سخن، 1380
  • جمالزاده، محمدعلی، سروته یک کرباس، نشر معرفت، تهران
  • جمالزاده، محمدعلی، آزادی و حیثیت انسانی، به کوشش علی دهباشی، انتشارات سخن، چاپ دوم، تهران، 1384
  • جویا، بلوندل سعد، عرب ستیزی در ادبیات معاصر ایران، ترجمه فرناز حایری، تهران، 1382
  • دولت‌آبادی، محمود، روزگار سپری شده مردم سالخورده، چ پنجم، نشر چشمه، تهران، 1377.
  • دولت‌آبادی، یحیی، حیات یحیی، ج 1،
  • دیوان‌بیگی، میرزا حسین‌خان، خاطرات دیوان بیگی، تهران، 1382.
  • هدایت، صادق، مردی که نفسش را کشت، سایت سخن انتشار نسخه الکترونیک
  • ________، آثار نایاب صادق هدایت، به کوشش جهانگیر هدایت، نشر چشمه، 1395
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، دانشگاه تهران، تهران، 1338
  • حامدی، زهرا، تاریخچه تاسیس مدارس جدید، پژوهشگاه تاریخ، تهران، 1371
  • حکیم، محمدتقی‌خان، گنج دانش، جغرافیای تاریخی شهرهای ایران، تهران، 1366
  • حکمت، علی اصغر، سی خاطره از عصر فرخنده پهلوی، بی‌جا، تهران، 1355
  • خواجه نصیرالدین طوسی، (بی تا) اخلاق ناصری، تهران
  • واتسن، رابرت گرانت، تاریخ قاجار از ابتدای قرن نوزده تا سال 1815، ترجمه عباسعلی آذری، تهران، 1340
  • ویشارد، جان جی، بیست‌سال در ایران روایت زندگی در دوران سه پادشاه، ترجمه علی پیرنیا، نوین، تهران، 1363.
  • کتیرایی، محمود، از خشت تا خشت، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، 1348
  • کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، امیرکبیر، تهران، 1370
  • کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، آگاه، تهران، 1362.
  • کرمانی، میرزاآقاخان، سه مکتوب، آلمان، به کوشش بهرام چوبینه، 2000.
  • مولانا جلال‌‌الدین محمد بلخی رومی، مثنوی معنوی، تهران، 1387.
  • مراغه‌ای، زین‌العابدین، سیاحت نامه ابراهیم بیگ، کتابهای صدف، تهران، 1344
  • مستوفی، عبدالله، شرح زندگی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، علمی، تهران، 1344
  • ----------،تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، 3ج، تهران، 1343
  • محمود، احمد، درخت انجیر معابد، چ اول، ج اول، انتشارات معین، تهران، 1379
  • میرعابدینی، حسن، صد سال داستان‌نویسی در ایران، ج 1، تندر، تهران، 1366.
  • مجموعه آثار صادق هدایت؛ محمد، بهارلو(گردآورنده)؛ چاپ اول زمستان 1372
  • مسعود، محمد، گلهایی که در جهنم می‌روید، انتشارات جاویدان، 1357.
  • ناطق، هما، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، خاوران، تهران، 1375
  • نجمی، ناصر، دارالخلافه تهران در یکصدسال پیش، ارغوان، تهران، 1368
  • نصیری، عبدالله، رویارویی با تجدد، جلد اول، نشر علم، تهران، 1386
  • قاسمی‌پویا، اقبال، مدارس جدید در دوره قاجاریه، بانیان و پیشروان، تهران، 1377
  • قائم مقامی، ژاله، دیوان، تهران، 1345.
  • روششوار، ژولین، خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، نشر نی، تهران، 1378
  • رضازاده ملک، رحیم، سوسمارالدوله، دنیای کتاب، تهران، 1354
  • راوندی، مرتضی، سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا، نگاه، تهران، 1383.
  • رشدیه، شمس‌الدین، سوانح عمر، نشر تاریخ ایران، 1362.
  • شریعتی، علی، مکتب، بی تا، تهران
  • شهری، جعفر، تاریخ اجتماعی ایران در قرن سیزدهم، ج 4، رسا، 1369
  • سرشار، محمدرضا، حقیقت بوف کور، کانون اندیشه جوان، چ دوم، تهران، 1387.
  • سعیدی سیرجانی، علی اکبر، در آستین مرقع، نشر پیکان، تهران، 1379
  • سرمد، غلامعلی، اعزام محصل به خارج از کشور(دوره قاجاریه) بنیاد، تهران، 1372
  • سیدین، علی، از مکتب‌خانه تا مدرسه، علم، تهران، 1391.
  • سعدی، مصلح الدین، گلستان، باب هفتم، تهران، 1369.
  • عین‌السلطنه، قهرمان میرزا، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، به کوشش منوچهر سالور و ایرج افشار، اساطیر، تهران، 1377
  • عنصرالمعالی، کیکاووس، قابوس نامه، تهران، 1390.
  • فخرایی، ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، شرکت سهامی کتابهای جیبی، تهران، 1353
  • ظهیرالدوله، علی‌بن محمدناصر، سفرنامه ظهیرالدوله، مستوفی، تهران، 1371
  • صفری، بابا، اردبیل در گذرگاه تاریخ، ج 3
  • صنعتی‌زاده کرمانی، عبدالحسین، روزگاری که گذشت، رشت، 1346.
  • طبری، احسان، فروپاشی نظام سنتی و زایش سرمایه‌داری در ایران، بی‌نا، بی‌تا، تهران
  • روزنامه تربیت
  • اطلاعات، 1314
نشریه سخن تاریخ
دوره 18، شماره 45 - شماره پیاپی 45
دوره 18، شماره 45، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 121-146

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار