Ma'mun's religious policy and the expansion of Shiism in Iran

Document Type : Original Article

Author

Assistant Professor, Department of Iranian Studies, Faculty of Humanities, Meybod University, Iran.

Abstract

The period of Ma'mun's caliphate became the basis for the decisive changes and transformations in the Islamic world, especially in the vast land of Iran for the Shiism and Shiites. This research aims to investigate the issue of what was Ma'mun's religious policy and what were the intended and unintended consequences for the Shia religion and its expansion in Iran? The hypothesis of the research is that Ma'mun resorted to the Imamate of Imam Reza in order to legitimize and consolidate his power with capital and prestige, the religious, social and political influence of Shiites and Shiites. He thought that by adopting such a policy, he could achieve his goals. However, the specific policies and measures of Ali ibn Musa al-Reza changed the situation so much that not only did Ma'mun not reach his goals, but he also faced challenges and fundamental intellectual-political conflicts with the teachings of Shi'ism under his Imamate. With the method of documentary and qualitative analysis, the result was obtained that Imam Reza turned Ma'mun's instrumental policy into a strategic policy and an opportunity to interpret, explain and publish the teachings of Islamic wisdom based on the principle of Imamate and took advantage of the opportunity provided by Ma'mun to spread Islam with Shiite reading.

Keywords

Main Subjects

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

References

  1. آملی، اولیاء الله(1348)، تاریخ رویان، تحقیق منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  2. ابن أبی الحدید(1962م)، شرح نهج البلاغه، تحقیق : محمد أبو الفضل إبراهیم، دار إحیاء الکتب العربیه - عیسى البابی الحلبی وشرکاه.
  3. ابن اثیر، علی بن محمد(1385ش)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر- دار بیروت.
  4. ابن اسفندیار، محمد بن حسن(بی تا)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، به اهتمام محمد رمضانی، بی جا، چاپخانه مجلس، بی تا.
  5. ابن عبد ربه اندلسی(1404)، عقدالفرید، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  6. ابن عماد حنبلی، عبدالحی(بی تا)، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، دار إحیاء التراث العربی – بیروت.
  7. ابن بابویه، محمد بن علی(1404)، عیون اخبار الرضا(ع)، تصحیح و تعلیق و تقدیم شیخ حسین الاعلمی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  8. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد(1408)، دیوان المبتدأ و الخبر، تحقیق خلیل شحاده،‌ بیروت، دارالفکر، ط. الثانیه.
  9. ابن الجوزی(1412 - 1992 م)، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، دراسة وتحقیق : محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، دار الکتب العلمیه - بیروت – لبنان.
  10. ابن ندیم، محمد بن اسحق(1381)، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران، اساطیر.
  11. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین(بی تا)، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.
  12. انصاف پور، غلامرضا(1359)، روند نهضت های ملی و اسلامی در ایران از اسلام تا یورش مغول، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  13. بارتولد، و(1308)، جغرافیای تذکره تاریخی ایران، 286، ترجمه حمزه سردادور(طالب زاده)، طهران، چاپخانه اتحاد تهران.
  14. بیهقی، ابراهیم بن محمد(1420)، المحاسن و المساوی، 56، حاشیه نویس: علی، عدنان، دار الکتب العلمیه ، بیروت – لبنان.
  15. ترکمنی آذر، پروین(1384)، " فعالیت سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران(از ورود مسلمانان تا تشکیل حکومت صفویه)، شیعه شناسی، شماره 12، 175- 212.
  16. جعفریان، رسول(1386)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، رسول جعفریان، نشر علم، تهران، 1386.
  17. جواهری، محمد رضا(1392)، "دیدگاه امام رضا (ع) (ع) درباره حقوق اهل بیت و وظایف مردم در قبال امامان"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 1، 61-86.
  18. جهشیاری(بی تا)، الوزرا و الکتّاب، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، با تحقیقات مصطفی السّقا/ ابراهیم الابیاری/ عبدالحفیظ شلبی، مقدمه به قلم زین العابدین رهنما، بی جا.
  19. حسن پور، سید عبدالکریم(1392)، "تحلیلی بر چرایی اصرار مأمون و انکار امام رضا (ع) در ماجرای ولایتعهدی"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 2، 105- 124.
  20. حمد الله مستوفى‏(1364)، تاریخ گزیده، محقق و مصحح: عبد الحسین نوایى‏، تهران، امیر کبیر.
  21. خامنه ای، سید علی، انسان 250 ساله بیانات مقام معظم رهبری دربارة زندگی سیاسی مبارزاتی ائمه معصومین علیهم السلام، تهران،
  22. موسسه ایمان جهادی، 1390.
  23. خطیب بغدادی(1417 - 1997 م)، تاریخ بغداد، 14/203، تحقیق : دراسه وتحقیق : مصطفى عبد القادر عطا، دارالکتب العلمیه - بیروت – لبنان
  24. دعبل خزاعی(1417- 1997م) دیوان دعبل الخزاعی، تحقیق : شرحه وضبطه وقدم له : ضیاء حسین الأعلمی، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات - بیروت – لبنان.
  25. دهقان پور، زهره، علی بیات و اصغر قائدان(1399)، "زمینه های سیاسی شکل گیری مهاجرت علویان به ایران در دوره عباسی و تاثیر آن بر گسترش تشیع"، دو فصل نامه علمی سخن تاریخ، س 14، ش 31، 90-107 .
  26. دهقان پور، زهره و علی بیات(1396)، "وحدت فکری فرقه های اسلامی بر مبنای عقلانیت در سیره رضوی"، مجموعه مقالات همایش ملی عقلانیت رضوی، تهران، دانشگاه تهران، معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، 310-330.
  27. ذهبی، شمس الدین(1413)، سیر اعلام النبلا، مؤسسه الرساله بیروت.
  28. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1420)، محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، 2/ 234-235؛، محقق: طباع، عمر فاروق، بیروت – لبنان.
  29. رفاعی، احمد فرید(1346)، عصر المأمون، مطبعه دار الکتب المصریه بالقاهره.
  30. رهبر، محمد تقی(1379)، فدک نماد مظلومیت اهل بیت، میقات حج، ش۳۴، 158-185.
  31. ساشادینا، عبدالعزیز(1380) "جایگاه امام رضا (ع) علیه السلام در بینش غرب"(گروه مطالعات دینی دانشگاه ویرجینیا)، ترجمه محمد تقی اکبری، مشکوه، شماره 72-73، 83- 86.
  32. سالاری شادی، علی و خرم کشاورز(1392) محمد، " بررسی مناسبات متوکل خلیفه عباسی با علویان"، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال پنجم، شماره 17، 67- 91.
  33. سپهری، مهدی(1392)، اخلاق و نظام اخلاقی در مکتب علی بن موسی الرضا(ع)، مجموعه مقالات (2جلدی) ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضا (ع)، سرپرست علمی احمد پاکتچی، به اهتمام مرتضی سلمان نژاد، تهران دانشگاه امام صادق، 2/129- 143.
  34. سیوطی، جلال الدین(بی تا)، تاریخ الخلفاء، تحقیق : لجنه من الأدباء، چاپخانه : مطابع معتوق اخوان – بیروت؛ بی تا.
  35. شوشتری، نورالله(1375)، مجالس المومنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
  36. شیخ مفید(1414)، الارشاد، موسسه آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث، چ 2، بیروت، بیروت، دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع.
  37. صفری فروشانی، نعمت الله(1388)، " تحلیلی بر قیام های علویان در دوره امام رضا (ع) علیه السلام و ارتباط آن با ولایتعهدی"، شیعه شناسی، شماره 26، 57-76.
  38. ضیغم زیدی، سیدعلی(1390)،" مناظره و ویژگی های مناظرات امام رضا (ع) علیه السلام"، پیام مبلغ، شماره 6، 159- 190.
  39. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر(1387)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم ، بیروت، دار التراث، ط الثانیه.
  40. العاملی، سید جعفر مرتضی(1423)، زواج المتعه، المرکز الإسلامی للدراسات، المرکز الإسلامی للدراسات، بیروت – لبنان.
  41. قندوزی(1416)، ینابیع الموده لذوی القربی، تحقیق سید علی جمال اشرف الحسینی، چ1، دارالاسوه للطباعه و النشر.
  42. مادلونگ، ویلفرد(1987)، اخبار الائمه الزیدیه، بیروت المعهد الامانی للابحاث الشرقیه.
  43. مجلسی، محمد باقر(1403)، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء.
  44. مجیدی، حسن(1392)،"تحلیل گفتمان مناظره های امام رضا (ع)"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 2، 9- 40.
  45. محمدی ملایری، محمد(1397)، تاریخ و فرهنگ ایران،‌ تهران، توس، چاپ دوم.
  46. مرعشی، میرسید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین(1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، مقدمه دکتر محمد جواد مشکور، به کوشش محمد حسین تسبیحی، بی جا، موسسه مطبوعاتی شرق.
  47. مسکویه رازی، ابوعلی(1397)، تجارب الأمم، تحقیق ابو القاسم امامى، تهران، سروش.
  48. مسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على(1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره، چ دوم.
  49. مطهری، مرتضی(بی تا)، سیری در سیره ائمه اطهار، انتشارات صدرا، چاپ سی و یکم، بی جا.
  50. مقدسی، مطهر بن طاهر(بی تا)، البدء و التاریخ‏، مشخصات نشر: البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه.
  51. المنصور بالله(1423)، مجموع رسائل الامام المنصور بالله، صنعاء: موسسه الامام زید بن علی، تحقیق عبدالسلام بن عباس الوجیه، موسسه الامام زید بن علی الثقافیه.
  52. مویدی، مجدالدین بن محمد(بی تا)، التحف شرح الزلف، بی جا: بی تا.
  53. میرحسینی، یحیی(1392)،"مناسبات دو سویه امام رضا (ع) و جریانهای زیدیه"، مجموعه مقالات ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضا (ع)(2جلدی)، سرپرست علمی احمد پاکتچی، به اهتمام مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 2/385-407.
  54. میلانی، سید علی حسینی(1421)، المتعه، مرکز الأبحاث العقائدیه - قم – ایران.
  55. موسوی، سید رضا(1387)، "متعه در نگاه فقیهان مسلمان"، مقالات و بررسی‌ها، دفتر۸۹.
  56. منتظری مقدم، حامد(1383)، " یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان"(2)، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 2، 216-189.
  57. طوسی، محمد بن حسن(1415)، رجال(الابواب)، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المقدسه.
  58. نقوی، سید اذکار(1388)،" تاثیر ولایتعهدی امام رضا (ع) (ع) بر قیام های علویان"، سخن تاریخ، شماره 5، 128- 159.
  59. همدانی، رشید الدین فضل الله(1381)، جامع التواریخ، اسماعیلیان و فاطمیان، محقق و مصحح محمد تقی دانش پژوه و محمد مدرسی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
  60. یاقوت حموی، معجم البلدان(1995)، بیروت، دارصادر، چاپ دوم.
  61. یعقوبی، احمد بن ابی واضح(1343)، هم آهنگی مردم، ترجمه حسین خدیو جم، تهران، کتابخانه ابن سینا.
  62. یعقوبی، احمد بن ابی واضح(بی تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت ، دار صادر.
  63. Wilfred .M,(1965)” Ali al- Reza” J. Brill , EIR, vol, 1, pp.877-880.
10- Discourse of History
Volume 17, Issue 44 - Serial Number 44
December 2023
Pages 117-140

Files

Share

How to cite

Statistics