تحلیل نقش ویژگی_های شخصیتی پیامبر اکرم(ص)در تحول رفتار اجتماعی عرب جاهلی با تکیه بر آیات قرآن کریم

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

2 گروه تاریخ، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

10.22034/skh.2025.20804.1616

چکیده

بعثت پیامبر’ زمینه تحول رفتار اجتماعی در جامعه نابسامان عرب جاهلی را فراهم کرد.ابلاغ آیات الهی به مردم توسط رسول خدا که با معرفی اصول و قواعد ِ هنجارهای اجتماعی همراه بود، تاثیری عمیق در تحول رفتار اجتماعی عرب جاهلی داشت. سوال ما این است که ویژگی های شخصیتی پیامبر اکرم’ چه نقشی در این تحول رفتاری داشت؟ نوشته حاضر با هدف توصیف و کشف چگونگی تحول رفتار اجتماعی عرب جاهلی به وسیله پیامبر اکرم’ و تحلیل نقش ویژگی های شخصیتی آن حضرت در تحول رفتار اجتماعی عرب جاهلی صورت گرفته است. برای دست یابی به این هدف از روش مطالعات اسناد تاریخی و تحلیل آنها بهره گرفته شده است. طبق یافته ها؛ نقش ویژگی های شخصیتی پیامبر اکرم’ مانند اخلاص، نرمخویی، امانت داری، صداقت، عصمت، خوش نامی، ساده زیستی، هماهنگی گفتار و عمل، خوش رفتاری، خوش گفتاری، عدالت ورزی و اُمی بودن، که آن حضرت را به الگوی تمام عیار تبدیل کرده بود، در تحول رفتار اجتماعی عرب جاهلی، برجسته و انکار ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of the Prophet Muhammad’s Personality Traits in Transforming the Social Behavior of Pre-Islamic Arabs with Reference to the Verses of the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • mehdi heshmati 1
  • Mohammad Ghasem Ahmadi, 1
  • ramezan mohammadi 2
1 PhD in Islamic History; Assistant Professor of Ahl al-Bayt History; Faculty Member, Al-Mustafa International University. qom .iran
2 Department of History, Research Institute and University, Qom, Iran
چکیده [English]

The Prophet’s mission (biʿtha) paved the way for transforming social behavior within the disordered society of pre-Islamic Arabia. The communication of divine verses to the people by the Messenger of God, which was accompanied by the introduction of principles and rules of social norms, had a profound impact on the evolution of the social behavior of the pre-Islamic Arabs. Our question is: What role did the personality of the Prophet Muhammad play in this behavioral transformation? The present article aims to describe and discover how the social behavior of the pre-Islamic Arabs was transformed by the Prophet Muhammad and to analyze the role of his personality traits in the transformation of the social behavior of the pre-Islamic Arabs. To achieve this goal, the method of studying historical documents and analyzing them has been used. According to the findings, the role of the Prophet Muhammad's personality traits, such as sincerity, gentleness, trustworthiness, honesty, infallibility, good reputation, simplicity, harmony of speech and action, good manners, eloquence, justice, and being an Ummī (unlettered), which made him a perfect role model, is prominent and undeniable in the evolution of the social behavior of the pre-Islamic Arabs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet Muhammad
  • Analysis
  • Social Behavior
  • Pre-Islamic Society

مراجع

  1. نهج البلاغه

    الف) منابع فارسی

    1. ابن‌خلدون، عبدالرحمان‌بن محمد. (۱۳۴۵). مقدمه. ترجمه: محمدپروین گنابادی. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    2. بغدادی، محمد بن سعد(1374ش)،طبقات الکبری، ترجمه مهدوی دامغانی، محمود، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
    3. بغدادی، احمد بن علی(۱۴۱۷ق)، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول،
    4. بغدادی، ابوجعفرمحمد بن حبیب(م245 ه)، المحبر، بیروت، دار الاقاق الجدیده، بی تا
    5. بروس کوئن،(1390ش) مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلام عباس توسلی، چاپ23، انتشارات سمت، تهران.
    6. جعفریان، رسول(1366ش). تاریخ سیاسی اسلام تا سال چهلم هجری. قم: موسسه در را حق.
    7. جعفریان، رسول(1376ش)، منابع تاریخ اسلام، مشخصات نشر : قم : انصاریان.
    8. جعفری، محمّدتقی(ش1373)، حکمت و اصول سیاسی اسلام، تهران، رستمخانی.
    9. حتی فیلیپ ، خلیل،(1366ش)تاریخ عرب، مترجم، پاینده‌، ابوالقاسم،تهران:نشرآگاه، چاپ دوم .
    10. حموی بغدادی، یاقوت(1380ش)، معجم البلدان، ترجمه علی نقی منزوی، نشر: سازمان فرهنگی کشور تهران.
    11. دهخدا، علی اکبر(1385ش)، لغت نامه، تهران: چاپ اول، نشر انتشارات دانشگاه تهران.
    12. زیدان، جرجی.(۱۳۷۲). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه: علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.
    13. سیف ، علی اکبر،(1387ش) روانشناسی پرورشی نوین، تهران: چاپ سوم، نشر دوران.
    14. صادقی اردستانی، احمد(1362ش) ، جاهلیت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه. قم:نشر محمد.
    15. طباطبایی، محمد حسین (1363ش)،تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقرموسوی همدانی، کانون انتشارات محمدی، تهران.
    16. طبرسی، حسن بن فضل (1402ق)‌،مجمع البیان، ترجمة کرمی، انتشارات فراهانی. بی جا.
    17. عمید، حسن(1375ش)، فرهنگ فارسی عمید. چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.
    18. فیض کاشانى،ملامحسن(ق1417)، محجةالبیضاء فى تهذیب الاحیاء، قم، نشر جامعه المدرسین.
    19. قرشى، سید علی اکبر(1371ش) ، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه، چ ششم.
    20. قرشی، سید علی اکبر(ش۱۳۷۴)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: نشر، بنیاد بعثت.
    21. کلینی، محمد بن یعقوب (1365ش) الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    22. محمد پادشاه،( 1336ش) فرهنگ آنندراج(فرهنگ جامع فارسی)، جلد دوم، انتشارات کتابخانه خیام، تهران .
    23. مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین(1374ش)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، نشر علمی‌فرهنگی(2 جلدی).
    24. معین، محمد(1381ش). فرهنگ فارسی معین. تهران: معین.
    25. میر معزی، حسین(1389ش)، نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، الگوی اسلامی، ایرانی، مقاله الگوی پیشرفت و اسلامی‌سازی، ، شماره94، مجله جامعه و علوم اجتماعی.
    26. موسوی بجنوردی، محمد کاظم(1397ش)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، نشر مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
    27. مغنیه، محمد جواد(1424ق)، تفسیر الکشاف، ناشر ؛ دار الکتاب اسلامی.
    28. نوری، حسین(1408ق) مستدرک الوسائل‌، لا رهبانیة فی الاسلام»‌، قم: موسسه آل البیت.
    29. ورام بن ابی فراس، ابوالحسین(1369ش)، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، ترجمه؛ محمد رضا عطایی، مشهد نشر آستان قدس.

    ب) منابع عربی

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم(1375ق) لسان العرب. بیروت: دار صادر
    2. ابن هشام، ابومحمد عبدالملکبن هشام(1985م)‌،السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
    3. ابن ماجه، ابوعبدالله محمد بن یزید قزوینی(1388ق)،سنن ابن ماجه، تحقیق؛ محمد فواد عبدالباقی، نشر، دار الاحیاءکتب العربیه،بیجا
    4. ابن ابی الحدید،عبدالحمید(1404ق)،شرح نهج البلاغه، محقق: ابراهیم ، محمد ابوالفضل، نشر: قم مکتبه آیه الله مرعشی.
    5. ابن شهر آشوب،محمد بن علی(1376ق)، مناقب آل ابیطالب، نجف، المکتبة الحیدریه.
    6. بخاری، محمد بن اسماعیل(1401ق)، صحیح بخاری، بیروت، دارالفکر،.
    7. بلاذری، احمد بن یحیی(1901م) ، فتوح البلدان، طبع العربیه، مصر.
    8. ترمذی،محمّد بن عیسی(1403ق)، سنن الترمزی،تحقیق عبدالوهّاب عبداللطیف، بیروت، دارالفکر.
    9. حمیری، عبدالله بن جعفر(1413ق)، قرب الاسناد، نشر، آل البیت لاحیاء التراث.
    10. جواد علی(1391ق)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. 10 جلدی، دارالعلم للملایین، بیروت، لبنان.
    11. راغب اصفهانی، حسین (1416ق)، مفردات الفاظ قرآن، محقق، داوودی ،صفوان عدنان دمشق بیروت دارالشام.
    12. دارمی،عبدالله، (1348ش)سنن‌الدارمی، دمشق: مکتبه‌الاعتدال.
    13. سیوطی، جلال الدین(1404ق)، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    14. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم(1415ق)الملل و النحل، بیروت، لبنان ، ناشر،دارالمعرفه.
    15. طبرسی، حسن بن فضل (1370ش)مکارم الاخلاق-قم، نشرشریف.
    16. طبری، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن-‌ بیروت.
    17. عاملی، محمد بن حسن(1414ق)، وسائل الشیعه، نشر ، آل البیت.
    18. متقی هندی، علی(1989م)، کنزالعمال فی سنن الاقوال، تصحیح صفوة سقا، بیروت، الرساله.
    19. مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحار الانوارالجامعه لدرر اخبارالائمه الاطهارb، بیروت، دار احیا تراث العربی، چ دوم
    20. مصطفوی، محمد حسن(1399ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلدی، چاپ اول، ناشر:مرکز نشر کتاب زبان.
    21. مقدسی، مطهر بن طاهر (بی تا)، البد و تاریخ ،بور سعید، مکتبه الثقافه الدینیه.
    22. نراقی، محمد مهدی(1383ق)، جامع السعادات، الطبعة الثالثة، مطبعة النجف الأشرف.
    23. واقدى، محمد بن عمر(1409ق)‌، المغازى، تحقیق مارسدن جونس، بیروت: مؤسسه الأعلمى.
    24. ولفنسون، اسراییل(1345ق)، تاریخ الیهود فی البلاد العرب فی الجاهلیه و صدر الاسلام، نشرمطبعه الاعتماد، مصر.
    25. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی(1383ق)، المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، انتشارات اسلامی جامعه المدرسین.

    ج) پایان نامه

    1. قلی پور، عادل(1392ش)، بررسی دلایل و علل تحول ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم. کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث
    2. کریمی، زهرا،(1396ش) تحلیل نقش مناسبات و فرهنگ جاهلی در تحولات پس از پیامبر بر مبنای آموزه‌های قرآن و نهج البلاغه، کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار