جغرافیای گرجستان و تاثیر آن در بر زندگی اجتماعی گرجی ها در دوران حکومت صفویان

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور گرگان

10.22034/skh.2021.6439.1066

چکیده

موقعیت مهم و استراتژیک گرجستان سبب شده است تا در ادوار مختلف تاریخی محل منازع قدرت های بزرگ بر سر دستیابی و تسلط بر آن باشد از همین رو در دوران حکومت صفویان و بویژه در زمان شاه‌عباس اول با توجه به پیوستگی های جغرافیایی این منطقه به عنوان یکی از ایالت های تحت تابعیت ایران سبب شد تا سیاست های نظامی صفویان با هدف تحقق برنامه های اقتصادی و سیاسی در تقابل با نفوذ عثمانی و روسیه تزاری چیدمان شود. لذا اجرای سیاست اسکان گرجیان در ایران توسط شاه عباس و ایجاد بستر مناسب در جهت استفاده از توانایی های آنان در خدمات کشوری و لشگری به عنوان « نیروی سوم»، توانست تصویر محکمی از اقتدار خود در حل منازعات داخلی و خارجی به نمایش بگذارد. با این وجود گرچه بسیاری از منابع به بازخورد حضور گرجیان در ایران و خدمات آنان اذعان داشته اند اما کمتر اثری را می توان یافت که به تاثیرات حمله شاه عباس به گرجستان در درون جامعه ایران و جامعه گرجی ها توجه کرده باشد. از همین رو این مقاله بر آن است تا با سود جستن از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی پیامدهای اجتماعی حمله شاه‌عباس به گرجستان به این سوال مهم پاسخ دهد که موقعیت جغرافیایی گرجستان چه تاثیری بر بروز پیامدهای اجتماعی بر زندگی گرجی ها در نتیجه حملات نظامی صفویان به این منطقه داشته است؟ فرضیه متصور آن است که موقعیت استراتژیک و ویژه جغرافیایی گرجستان، علاوه بر سیطره نظامی، منجر به افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی و تغییر ترکیب جمعیتی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geography of Georgia and its impact on Georgian social relations during the Safavid rule

نویسندگان [English]

  • Zahra Ghanbari Mellah 1
  • Maryam Arabiun 2
1
2
چکیده [English]

Georgia's important and strategic position has led to disputes over its domination in various historical periods. During the Safavid rule and especially during the reign of Shah Abbas I, due to the geographical connections of this region (as one of the states under Iranian citizenship), this fact led to the Safavid military policies got adopted aimed at achieving economic and political plans in opposition to Ottoman influence and Tsarist Russia. Therefore, by implementing the Georgian settlement policy in Iran, Shah Abbas created a suitable platform for using their capabilities in civil and military services as a "third force", and was able to show a strong picture of his authority in resolving internal and external conflicts. However, many sources have acknowledged the feedback of the Georgian presence in Iran and their services, little can be found that has paid attention to the effects of Shah Abbas's attack on Georgia within Iranian society and Georgian society. Therefore, this article intends to use the descriptive-analytical method to study the social consequences of Shah Abbas's attack on Georgia to answer the important question: what effect the geographical location of Georgia has on the social consequences on the lives of Georgians as a result of the attacks. The hypothesis is that Georgia's strategic, in addition to military domination, has led to increase trade and economic exchanges and a change in demographic composition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavids
  • Shah Abbas I
  • Georgia
  • Georgians
  • special slaves
  1. اولئاریوس، آدام،( 1363)، سفرنامه مسکو و ایران، ترجمه احمد بهپور، تهران، ابتکار.
  2. بابائی، سوسن و دیگران ،(1393) ،غلامان خاصه نخبگان نوخاسته­ی دوران صفوی، ترجمه حسن افشار،تهران، نشر مرکز.
  3. برن، رهر،( 1349)، نظام ایالات در عصر صفوی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، نشر مرکز.
  4. پناهی، عباس،( 1394)، پیامدهای لشگرکشی شاه تهماسب اول به قفقاز و گرجستان، مجله پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، ش17: 47-63.
  5. پور محمدی، نصرالله و انصاری، سمیه،( 1389)، منازعات عثمانی و صفویان در گرجستان، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ، سال پنجم، ش 19: 7-24.
  6. ----------------------------، ( 1396)، ملاحظات و منازعات صفویان و روسیه در گرجستان با تکیه بر عملکرد شاهزادگان گرجی، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 10، ش 1: 53-66.
  7. --------، عادلفر، باقرعلی،------،( 1395)، نقش زنان قفقازی در مناسبات و تحولات سیاسی و اجتماعی دربار صفویه، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 9، ش1: 43-63.
  8. تاریخ ایران دوره صفویه، (1380)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی.
  9. تاثیرات متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان،( 1380)، تهران مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
  10. تاورنیه، سفرنامه تاورنیه، (1336) ،ترجمه ابوتراب نوری با تجدید نظر دکتر حمید شیرازی، اصفهان، انتشارات کتابخانه سنائی.
  11. ترکمان ، اسکندربیک، (1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، زیر نظر با تنظیم فهرستها و مقدمه ایرج افشار، تهران، انتشارات امیر کبیر.
  12. حسینی استرآبادی، سید حسن،( 1366)، تاریخ سلطانی، به اهتمام احسان اشراقی، تهران، علمی، ج2.
  13. حسینی قمی، احمد بن حسین( 1383)، خلاصه التواریخ، به کوشش احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، ج1.
  14. دلاواله ، پیترو ، (1348)، سفرنامه پیتر دلاواله، ترجمه دکتر شعاع­الدین شفا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  15. رادفر، ابوالقاسم، ( 1385)، تعامل ادبیات و هنر در مکتب اصفهان، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
  16. روملو، حسن( 1384)، احسن التواریخ، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، اساطیر.
  17. سلطانیان، ابوطالب،( 1390)، کارکرد ابریشم و نقش بازرگانان ارمنی در اقتصاد و سیاست صفویان، پژوهش نامه تاریخ تمدن اسلامی، سال 44، ش: 2، 79-101
  18. سیوری، راجر، (1395)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز
  19. ----------،(1384)، نظام تشکیلاتی صفویان، تاریخ ایران دوره صفوی، پژوهش دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند ،تهران ، جامی.
  20. شاردن ، ژان (1345)، سیاحت نامه شاردن،ترجمه، محمد عباسی، تهران ،انتشارات امیر کبیر. جلد های 1 و 2 و 8.
  21. فلسفی، نصرالله، (1347)، زندگانی شاه عباس اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، جلد 1 و 2.
  22. فلور، ویلم ، (1380)، دیوان و قشون در عصر صفوی، ترجمه کاظم فیروزمند، ، تهران، انتشارات آگاه .
  23. فیگو ئروآ، دن گارسیا ، (1363)، سفرنامه دن‌گارسیا فیگو ئروآ، سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشر نو
  24. کجباف، علی اکبر، ( 1385)، مناسبات ایران و گرجستان از آغاز تا عصر صفویه، فصلنامه روابط خارجی، ش29: 21-42.
  25. کمپفر، انگلبرت ، (1363) ،سفرنامه کمپفر،ترجمه کیکاوس جهانداری،تهران،انتشارات خوارزمی.
  26. گوگجه، جمال،( 1373)، قفقاز و سیاست امپراطوری عثمانی، ترجمه وهاب ولی، تهران، مرکز آسیای مرکزی و قفقاز.
  27. لانگ، دیوید، مارشال (1389) گرجی‌ها، ترجمه رقیه بهزادی، تهران ، انتشارات طهوری.
  28. منجم یزدی، ملا جلال الدین محمد، ( 1366)، روزنامه ملا جلال، به کوشش سیف الله وحید نیا، تهران، وحید.
  29. مولیانی ،سعید، ،(1379) ،جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، اصفهان، انتشارات یکتا.
  30. میراحمدی ،مریم، (1369)دین و مذهب در عصر صفوی،تهران، انتشارات امیر کبیر.
  31. مینورسکی،(1368)، سازمان اداری حکومت صفوی با تعلیقات مینورسکی بر تذکره الملوک، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات امیر کبیر.
  32. نوائی، عبدالحسین، غفاری‌فرد، عباسقلی، (1392)،تاریخ تحولات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
  33. والسر، شوستر سیبیلا، (1364) ، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه­های اروپائیان. پژوهشی در روابط سیاسی و اقتصادی ایران(1722-1502) ،ترجمه و حواشی دکتر غلامرضا ورهام تهران، انتشارات امیر کبیر.
  34. واله اصفهانی، محمد یوسف، ( 1372)، خلد برین، به کوشش میرهاشم محدث، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  35. وحید قزوینی، محمد طاهر، ( 1329)، عباس نامه، به تصحیح ابراهیم دهگان، اراک، کتابفروشی واحدی.
  36. وکیلی، هادی و حسینی محراب، زینب،( 1390)، سیاست مذهبی شاهان عصر صفوی نسبت به مسیحیان، پژوهش تاریخ، ش2: 65-98.
  37. gelaSvili, .nana, axali realiebi sefianTa iranisa da saqarTvelos politikur urTierTobebSi XVI saukunis meore naxevarSi, saistorio krebuli, tomi 4 (2014), gv. 44-53
  38. Rezvani, Babak (Winter 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. Vol:4 52–74