اقدامات امام صادق (ع) در جهت رفع آسیب‌های فرهنگی شیعیان با تکیه به روایات تقیه

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 عضو علمی دانشگاه آزاد واحد گلپایگان ganon1356@gmail.com

2 استاد، گروه تاریخ،مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص)، قمnsafari8@gmail.com

10.22034/skh.2021.7892.1117

چکیده

یکی از روش های درمان آسیب های فرهنگی شیعیان توسط امام صادق تقیه است، زیرا دوران امامت ایشان (148-114 ه-ق) به جهت وجود برخی از شرایط با دوران ائمه دیگر متمایز شد به همین جهت امام از این فرصت استفاده نمود و در جهت رفع آسیب‌ها ازجمله آسیب‌های فرهنگی آن‌هم با روش تقیه اقدام نمود. این نوشتار عهده‌دار اقدامات امام صادق در جهت رفع آسیب‌های فرهنگی با تکیه به روایات تقیه است. برای این هدف با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی به بررسی وضعیت ویژه دوران امام صادق پرداخته، سپس آسیب‌های فرهنگی موجود در عصر ایشان را بررسی نموده و در ادامه به اقدامات امام صادق پرداخته است. بررسی و تحلیل‌ها نشان داد که حضرت برای درمان آسیب‌های فرهنگی شیعیان را به تقیه و مدارا، توجه دادن اصحاب به حساسیت زمانه، همزیستی مسالمت‌آمیز شیعیان با دیگران، بیان معارف به روش متعدد توصیه نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The actions of Imam Sadegh (AS) in order to Eliminate the Cultural Damages of the Shiites by Relying on the Narrations of Taqiya

نویسندگان [English]

  • Safarali Ghanouni 1
  • Ne’matollah Safari 2
1 Faculty member of Golpayegan Branch of Azad University ganon1356@gmail.com
2 Professor of History Department, Al-Mustafa(PBUH) University, Qom, Iran, nsafari8@gmail.com
چکیده [English]

Imams (as) have always sought pathology and treatment of the damages in society of Shiites and their companions. Imam Sadegh (AS) is one of those who dealt with various types of pathology, especially the cultural pathology of Shiites, and treated it with various methods. One of these methods is taqiya; Because the period of the Imamate of him (148-114 AH) was different from the period of other Imams due to some conditions. For this reason, the Imam used this opportunity and took action to eliminate the damages, including cultural ones, by the method of Taqiya. This article talks about Imam Sadegh's actions to eliminate cultural damages based on the narrations of Taqiyya. For this purpose, using descriptive-analytical method and referring to historical narrative sources, the article studied the special situation of Imam Sadegh's time, then examined the cultural damage in his time and then Imam Sadegh's actions. Studies and analyzes showed that in order to treat cultural damages, the Imam advised Shiites to have Taqiya and tolerance, to pay attention to the sensitivity of the time, to resolve intellectual differences within the religion, and to express knowledge in various ways.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sadegh (AS)
  • Taqiya
  • pathology
  • cultural damages
منابع
آلوسی، سید محمود، روح المعانی، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۵ق.
ابن منظور، جمال الدین ابوالفضل، لسان العرب، تحقیق علی شیری، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1408ق چاپ اول
الهامی، داود، سیری در تاریخ تشیع، قم، مکتب اسلام، ١٣٧۵     
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبیر، به کوشش سترستین، لیدن، ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م.   
ابن معین، یحی بن معین، تاریخ یحی بن معین، مصحح، احمد محمد، مکه، مرکز البحث العلمی التراث الاسلامی، 1399ق
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1415ق
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1419ق
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن طرق والاسناد، بیروت: دار الاضواء، بی‌تا 
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، 1407ق
اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، تبریز، بنی‌هاشمی، 1381ش
برقی، احمد بن محمدبن خالد، المحاسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371
بشیریه، حسین، تحلیل تاریخی تقیه، پژوهش های اجتماعی اسلامی، فروردین و اردیبهشت - خرداد و تیر1390 - شماره 87 و 8
بشیریه، حسین، جامعه شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی تهران، نشر نی، 1397
پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، موسسه امام صادق، 1382، چاپ یازدهم
جاحظ، عمروبن بحر، رسائل جاحظ ارسائل الأدبیه، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 2002م
جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، قم، انتشارات انصاریان، 1386، چاپ دهم
جعفری، محمدحسین، تشیع در مسیر تاریخ، تهران، دفتر نشر اسلامی، 1382
حاجی، محمدعلی، آسیب شناسی تربیت دینی، قم، دانش نامه امام علی علیه السلام، 1381
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، مصحح: مؤسسة آل البیت، قم: انتشارات مؤسسة آل البیت، الطبعة الاولی، 1409 ق
حیدر، اسد، امام صادق و مذاهب چهارگانه، ترمه: حسن‌یوسفی اشکوری، بیروت: دار التعارف، 1422ق
خمینی، سید روح الله، الرسائل العشر ة، قم، اسماعیلیان، بی تا
خمینی، سید روح الله، صحیفه امام ، تهران، انتشارات عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378
دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، زیر محمد معین، تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1337
داوری، شیخ مسلم، التقیة فی فقه اهل البیت، مترجم محمد علی صالح المعلم، قم، دار زین العابدین،  1395، چاپ اول
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، تحقیق: سید گیلانی، تهران: المکتبة المرتضویة، بی‌تا
روح‌الامینی، محمود، زمینه فرهنگ‌شناسی، تهران، عطار، 1365، ص11
ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1414ق
دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، تحقیق علی شیری، چاپ اول، قم، انتشارات شریف رضی، 1413ق.
روحانی سید محمد صادق ، فقه الصادق، قم، مدرسه الامام الصادق، 1412ق، چاپ سوم
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، تحقیق: سید گیلانی، تهران: المکتبة المرتضویة، بی‌تا
فاضل مقداد، نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیه، تحقیق سید عبد اللطیف کوه کمره ای، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1403ق
سبحانی، جعفر، منشور جاوید، :قم: موسسه امام صادق (ع)، 1388
شهرستانی، ابی الفتح محمد، ملل و نحل، چاپ سوم، بیروت، دارالمعرفه وللطباعه و النشر، 1379،
صابری، حسین،تاریخ فرق اسلامی،تهران، انتشارات سمت، 1383
صفری فروشانی، نعمت‌الله، نقش تقیه در استنباط، قم، بوستان کتاب، 1394، چاپ دوم.  
صفری فروشانی، نعمت‌الله، غالیان، مشهد، آستان قدس رضوی، 1378
صدوق، محمد بن علی، امالی، تهران: کتابچی، 1376ش
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، چاپ چهارم، تهران، ناشر: اساطیر، 1371ش.
طوسی، محمد بن حسن، امالی طوسی، قم: اندیشه هادی، 1388ش.
طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، تحقیق: واد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1415ق.
 طقوش، محمدسهیل، دولت عباسیان، مترجم حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ،  1395چاپ دهم
عراقی عبدالنبی ، رساله اعلام العامه فی الصحه الحج مع العامه، نجف، مطبعه الغری، 1364ق
عمید، حسن ، فرهنگ عمید، تهران، امیر کبیر، 1363
قیومی، محمدابراهیم، الخوارج و المرجئه، قاهره، دارالفکر العربی، 1423 ق
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق،اصول الکافی، چاپ اول، انتشارات دار الحدیث للطباعه والنشر، قم، بی‌تا.
______________________________، اصول الکافی، ترجمه: مصطفوی، چاپ اول، ناشر: کتاب فروشی علمیه اسلامیه، تهران، 1369ش.
کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی - إختیار معرفة الرجال - مشهد، چاپ: اول، 1409 ق
کریمی‌نیا، محمدمهدی، ادیان الاهی و همزیستی مسالمت‌آمیز، رواق اندیشه، 1382ش، ش26.
کرکی، علی بن حسین، رسائل المحقق کرکی، تحقیق محمد حسون، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1409ق، چاپ اول
کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء،  چاپ سنگی، بی جا، بی نا، بی تا
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مصصح: معی از محققین، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة، 1403ق.
مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۵۳ش.
مفید، محمد بن محمد، رسالة المتعة، قم: کنگره هانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
مفید،ارشاد،مترجم محمدباقر ساعدى خراسانى، تهران،اسلامیة، ‏1380 ش‏،چاپ اوّل‏
مفید، شرح عقائد الصدوق او تصحیح الاعتقاد (ضمیمه اوائل المقالات)، تصحیح و تعلیق: عباسقلی واعظ چرندابی، چاپ دوم، تبریز، ۱۳۷۱ق.
مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۵ ش.
مکارم شیرازی ناصر، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب، 1383
معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر،1364
معروف حسنی، سید هاشم، سیره الائمه اثنی عشر، المکتبه الحیدریه، 1382ق
محمودی بختیاری، علیقلی ، زمینه فرهنگ و تمدن ایران، تهران، پاژنگ، چاپ چهارم، 1368
نوبختی، حسن بن موسی، مترجم:محمد جواد مشکور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1361
یعقوبى‏، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بی‌تا  
یحصبى، قاضى ابی الفضل عیاض، ترتیب المدارک و تقریب المسالک، تصحیح احمد بکیر محمود، بیروت، منشورات دار المکتبه الحیاه، بی‌تا.