ساحت‌شناسی مدارا در سیره علوی (ع)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق

2 دانشیار پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، ایران

چکیده

اندیشمندان بسیاری با توجه به معانی که از مدارا ارائه کرده‌اند، ساحت‌های مختلفی برای آن متصور شده‌اند. نوشتار حاضر با رویکرد سیره‌پژوهی و با بهره‌گیری از سیره امام علی در مدارا با مخالفان مدلی کامل از ساحت‌های مختلف مدارا را ارائه داده است. بر این اساس، مدارا در ساحت‌های عقیدتی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی- امنیتی و قضایی مورد بررسی قرار گرفته است.
ساختار این پژوهش بر اساس یافته‌های تاریخی و به صورت توصیفی- تحلیلی شکل گرفته است. نتیجه‌ای که از جمع‌بندی مطالب حاصل شده این است که در سیره علوی با اصل قرار دادن مدارا در ساحت‌های مختلف، خشونت و قاطعیت در مرحله بعدی قرار داشته است. از سوی دیگر، مدارا در هر ساحت با اهداف خاصی مانند لزوم همزیستی مسالمت آمیز، تألیف قلوب، در امان ماندن از شرّ طرف مقابل و مصلحت‌سنجی صورت گرفته است که ضرورت مدارا در آن ساحت را بیشتر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The area of lenity in the Alawite conduct

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Tavakolian 1
  • Hamidreza Motahari 2
1 Visiting Professor, Islamic Azad University, East Tehran Branch
2 Associate Professor of the Ahl al-Bayt (AS) Institute of History and Life, Qom Institute of Islamic Sciences and Culture, Iran
چکیده [English]

Many thinkers, according to the definitions of lenity that they have provided ,have identified area for lenity. The present article has provided a complete model of different areas of lenity by conduct searching approach and by using of life conduct of Imam Ali in lenity with the opponents. Accordingly, lenity has been examined in the ideological, political, social, cultural, economic, military-security and judicial areas. The structure of this research is based on historical findings and is described descriptively-analytically. The conclusion drawn from the summary of the material is that in the Alawite conduct by putting the principle of lenity in different areas, violence and determination were at the next stage. On the other hand, lenity in every area has been achieved with specific goals such as the need for peaceful coexistence, composing hearts, being safe of evil from the other side, and expediency, which increases the need for lenity in that area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lenity
  • Alawite conduct
  • Imam Ali
  • Area

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. کتاب‌ها

    1. ابن أبی­الحدید، عبد الحمید بن هبة الله‏، (1404 ق‏)، شرح نهج البلاغة، چاپ اول، محقق: ابراهیم، محمد ابوالفضل‏، قم‏، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏‏.
    2. ابن أثیر، عز الدین أبوالحسن علی بن ابی­الکرم، (1385 ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر.
    3. ابن اعثم الکوفی، أبومحمد أحمد، (1411 ق)، کتاب الفتوح، چاپ اول، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء.
    4. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی‏، (1414 ق‏)، اعتقادات الإمامیه، چاپ دوم، قم‏، کنگره شیخ مفید.
    5. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی‏، (1376)، الأمالی، چاپ ششم، تهران‏، کتابچی‏.‏
    6. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی، (1398 ق)، التوحید، چاپ اول، محقق: حسینی، هاشم‏، قم‏، انتشارات جامعه مدرسین‏.
    7. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی‏، (1362)، الخصال، چاپ اول، تصحیح علی­اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
    8. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی‏، (1413 ق)، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، مصحح: غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    9. ابن حزم الأندلسی، أبومحمد علی بن أحمد بن سعید، [بی‌تا]، المحلى بالآثار، بیروت، دار الفکر.
    10. ابن حیون تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، (1385 ق)، دعائم الإسلام‏‏، چاپ دوم، تحقیق: فیضی، قم‏، مؤسسة آل البیت:‏‏. ‏
    11. ابن سعد بن منیع الهاشمی البصری، محمد، (1414 ق)، الطبقات الکبرى، طبعه الأولى، تحقیق محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق.
    12. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی‏، (1404 ق)، تحف العقول‏، چاپ دوم، مصحح: غفاری، علی اکبر، قم‏، جامعه مدرسین‏.
    13. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی‏، (1379 ق)، مناقب آل أبی طالب:، چاپ اول، قم‏، علامه‏‏.
    14. ابن عبد البر، أبوعمر یوسف بن عبد الله بن محمد، (1412 ق)، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، چاپ اول، تحقیق: على محمد البجاوى، بیروت، دار الجیل.
    15. ابن کثیر الدمشقی، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، (1407 ق)، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر.
    16. ابن منظور، محمد بن مکرم‏، (1414 ق)، لسان العرب‏، چاپ سوم، مصحح: میر دامادی، جمال الدین‏، بیروت‏، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع دار صادر‏ ‏.
    17. اشعرى قمى، احمد بن محمد بن عیسى‏، (،1408 ق)، چاپ اول، النوادر، قم، مدرسة الإمام المهدی.
    18. ‏بحرانی، هاشم بن سلیمان‏، (، 1416 ق)، البرهان فی تفسیر القرآن‏، چاپ اول، تهران‏، بنیاد بعثت‏‏.
    19. بروسوى، محمد بن على، (1427 ق)، أوضح المسالک إلى معرفة البلدان و الممالک‏، چاپ اول، محقق: مهدى عبدالرواضیة، بیروت، دار الغرب الاسلامی‏‏.
    20. بستانی، فؤاد افرام، (1375)، فرهنگ ابجدی‏، چاپ دوم، مترجم: رضا مهیار، تهران‏، انتشارات اسلامی‏‏.
    21. بشیریه، حسین، (، 1379)، نظریه‌های فرهنگ در قرن بیستم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    22. تستری، محمد تقی، (1410 ق)، قاموس الرجال، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    23. ثقفى کوفى، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد، (، 1353 ش)، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینى ارموى، تهران، انجمن آثار ملى.
    24. حر عاملی، محمد بن حسن‏، (1409 ق‏)، وسائل الشیعة، چاپ اول، مؤسسة آل البیت:‏، قم‏‏.
    25. حسینی زبیدی، محمد مرتضی‏، (، 1414 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس‏، چاپ اول، مصحح: علی، هلالی و سیری، علی‏، بیروت‏، دارالفکر‏. ‏
    26. ‏حکیمی، محمدرضا و حکیمی، محمد و حکیمی، علی‏، (، 1380)، الحیاة، چاپ اول، مترجم: آرام، احمد، تهران‏، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    27. حمیرى، عبد الله بن جعفر، (1413 ق)، قرب الإسناد، چاپ اول، قم، مؤسسة آل البیت :‏.
    28. خمینی، سید روح‌الله موسوی، (‏‏1395‏‏) ‏‏شرح حدیث جنود عقل و جهل‏، چاپ شانزدهم، تهران، مؤسسه‏‏ ‏‏تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏‏1‏.
    29. خمینی، سید روح‌الله موسوی، (1389‏‏)، ‏‏صحیفه امام‏، چاپ پنجم، تهران، مؤسسه‏‏ ‏‏تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏‏1‏.
    30. خویی، سیدابوالقاسم، (1413 ق)، معجم رجال الحدیث،چاپ پنجم، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم.
    31. ذهبى، شمس الدین محمد بن احمد، (1413 ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، طبعه الثانیه، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى.
    32. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ق‏)، مفردات ألفاظ القرآن‏، چاپ اول، مصحح: داوودی، صفوان عدنان‏، بیروت دمشق‏، دار القلم الدار الشامیة‏.
    33. راوندی، فضل الله بن على‏، [بى تا]، النوادر، محقق: احمد صادقى اردستانى، قم، دار الکتاب‏.
    34. رضی، محمد بن حسین، (1388)، نهج البلاغة، چاپ اول، مترجم: انصاریان، حسین‏، قم‏، دار العرفان‏‏.
    35. صالح، صبحی، (1414 ق‏)، تحقیق نهج البلاغة، چاپ اول، قم‏، نشر هجرت‏.
    36. طبرسی، احمد بن علی‏، (1403 ق)، الإحتجاج علی أهل اللجاج، چاپ اول، محقق: خرسان، محمدباقر، مشهد، نشر مرتضی‏.
    37. طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، (، 1387 ق)، تاریخ الأمم و الملوک، ط الثانیة، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث.
    38. طریحی، فخر الدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین‏، چاپ سوم، مصحح: حسینی اشکوری، احمد، تهران‏، نشر مرتضوی‏‏.
    39. طوسی، محمد بن الحسن، (1407 ق‏) ‏، تهذیب الأحکام، چاپ چهارم، محقق: خرسان، حسن الموسوی‏، تهران‏، دار الکتب الإسلامیه‏.
    40. عسکری، حسن بن علی (امام یازدهمD)‏، (1409 ق)، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری7، چاپ اول، قم‏، مدرسة الإمام المهدی +‏.
    41. فتحعلی، محمود، (1378)، تساهل و تسامح اخلاقی، دینی، سیاسی، قم، مؤسسه فرهنگی طه.
    42. کلینی، محمد بن یعقوب‏، (1407 ق‏)، الکافی، چاپ چهارم، محقق: غفاری علی­اکبر و آخوندی، محمد، تهران‏، دار الکتب الإسلامیة.
    43. متقی هندی، علی بن حسام الدین، (1401 ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال،چاپ پنجم، الرسالة.
    44. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی‏، (1403 ق)، ‏بحار الأنوار، چاپ دوم، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏.
    45. مرتضی العاملی، السید جعفر، (1424 ق)، السوق فی ظل الدولة الإسلامیة، الطبعة الثالثه، بیروت، المرکز الإسلامی للدراسات.
    46. مرتضی العاملی‏، السید جعفر، (1426 ق‏)، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، چاپ اول، قم‏، دار الحدیث‏‏.
    47. مفید، محمد بن محمد، (1413 ق‏)، الإختصاص‏، چاپ اول، محقق: غفاری، علی اکبر و محرمی زرندی، محمود، قم‏، الموتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
    48. مفید، محمد بن محمد، (1413 ق‏)، ‏الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، چاپ اول، مصحح: مؤسسة آل البیت :‏، قم‏، کنگره شیخ مفید.
    49. مفید، محمد بن محمد، (1413 ق‏)، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ اول، قم‏، کنگره شیخ مفید.
    50. منقری، نصر بن مزاحم، (1404 ق)، وقعة صفین، الطبعة الثانیة، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، (1382 ق)؛ افست قم، منشورات مکتبة المرعشی النجفی.
    51. موسوی [سنگلاخی]، سیدمحمدیعقوب، (1392)، مبانی فقهی تقیه مداراتی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار:.
    52. نوری، حسین بن محمد تقی، (1408 ق‏)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، الطبعة الثانیة، قم‏، مؤسسة آل البیت :‏.
    53. یاقوت حموى، یاقوت بن عبد الله، (‏1995 م)، معجم البلدان‏، چاپ دوم، بیروت، دار صادر.
    54. یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب واضح الکاتب العباسی، [بی تا]، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.

     

    1. Moreno-Riaño,Gerson, The Roots of Tolerance, Volume 65, Issue 1, Winter 2003, pp. 111-130.
    2. Galeotti, Anna Elisabetta, (2002), Toleration as Recognition,Cambridge University Press.
    3. Dees, Richard H, (2014), Trust and Toleration,London, Routledge.
    4. Phelps, E, (2004), White Students Attitudes towards Asian American Students at the University of Washington: a Study of Social Tolerance and Cosmopolitanism, Dissertation, New York University.

     

    مقالات

    1. بهشتی، سیدصمد، رستگار، یاسر، (1392)، «تبیین جامعه‌شناختی مدارای اجتماعی و ابعاد آن در بین اقوام ایرانی»، مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره 2، زمستان.
    2. رحمانی، محمد، (1378)، «تقیه مداراتی»، میقات حج، شماره 30، زمستان.
    3. رستمیان، محمدعلی،(1389)، «ائمه منادی همزیستی مسالمت‌آمیز»، هفت آسمان، شماره 47، پاییز.
    4. عسگری، علی، شارع‌پور، محمود، (1388)، «گونه‌شناسی مدارا و سنجش آن در میان دانشجویان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی»، تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 8، زمستان.
    5. گلابی، فاطمه، رضایی، اکرم، (1392)، «بررسی تأثیرمشارکت اجتماعی بر مدارای اجتماعی در بین دانشجویان»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره دوم، شمار ه 1، بهار.
نشریه سخن تاریخ
دوره 15، شماره 35 - شماره پیاپی 35
دوره و شماره: دوره 15، شماره 35،پاییز 1400
مهر 1400
صفحه 72-93

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار