واکنش‌ها به مثله‌شدن حضرت حمزه (ع) در تاریخ

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ اهل بیت(ع) مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامع المصطفی(ص) افغانستان

چکیده

یکی از شخصیت­های مهم و تأثیرگذار صدر اسلام که نقش بزرگی در حمایت از پیامبر اکرم (ص) داشت، حضرت حمزه بن عبدالمطلب بود. ایشان پس از سال­ها مجاهدت و تلاش در راه دفاع از اسلام و مسلمانان، سرانجام در جنگ احد به شهادت رسید و فقدان او داغ عمیقی در دل رسول خدا (ص) باقی گذاشت.
پژوهش حاضر به بررسی بازتاب «مثله­شدن» حضرت حمزه (ع) در تاریخ پرداخته است؛ رفتاری که از سوی هند دختر عتبه و همسر ابوسفیان با بدن بی­جان او در جنگ احد انجام شد. سؤالی که این مقاله با استفاده از روش توصیف و تحلیل تاریخی، در صدد ارائه­ی پاسخ آن است، عبارت از آن است که: بازتاب مثله­شدن حضرت حمزه در تاریخ چگونه بوده است؟
یافته­های این تحقیق نشان می­دهد که عمل مثله، واکنش­های شدیدی را از سوی پیامبر اکرم (ص) و اصحاب ایشان برانگیخت؛ تا جایی که آن­حضرت، هند را به­دلیل ارتکاب این عمل زشت، «آکلة الاکباد» (جگرخوار) نامید و زان­پس این عنوان، تبدیل به نام  مشهور او در تاریخ گردید.
در گذر تاریخ، این عمل شنیع دو بازتاب متفاوت در میان فرزندان هند (برخی حاکمان بنی­امیه) و دیگر مسلمانان درپی­داشت. معاویه و یزید رفتار هند را الگوی خود قرار دادند و به عنوان یک فرهنگ به ترویج آن پرداختند؛ اما دیگر مسلمانان رفتار جنایت­آمیز هند را تقبیح کردند و آن را به عنوان یک نقطه­ی سیاه و عمل ننگین در زندگی او و دودمانش سینه به سینه نقل و در تاریخ ثبت کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reactions to the mulitation of Hazrat Hamza (AS) in history

نویسنده [English]

  • Asadullah Rahimi
Doctor of History of Ahl al-Bayt (AS) Complex of History of Islamic Tradition and Civilization, Jame Al-Mustafa (PBUH) Afghanistan
چکیده [English]

One of the important and influential personalities of the beginning of Islam who played a great role in supporting the Holy Prophet (PBUH) was Hazrat Hamza bin Abdulmutallab. After years of struggle and effort to defend Islam and Muslims, he was finally martyred in the battle of Uhud and his absence left a deep scar in the heart of the Prophet (PBUH). The present study examines the reflection of the "mutilation" of Hazrat Hamza (AS) in history. The manner of Hind, Utbah's daughter and Abu Sufyan's wife conducted with his lifeless body in the battle of Uhud. The question that this article seeks to provide an answer using descriptive and historical analysis method is: How has been the reflection of Hazrat Hamza in history? The findings of this study show that the act of mutilation provoked strong reactions from the Holy Prophet (PBUH) and his companions; To the extent that he called Hind "Akla al-Akbad" (liver-eater) because of committing this ugly act, and later this title became her famous name in history. Throughout history, this heinous act has had two different reflections on the descendants of Hind (some of the Umayyad’s rulers) and other Muslims. Mu'awiyah and Yazid modeled the behavior of Hind and promoted it as a culture. But other Muslims denounced Hind’s criminal behavior and quoted it as a black mark and a shameful act in the life of her and her dynasty and recorded it in history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hamza (AS)
  • mutilation
  • liver-eating Hind
  • Bani-Umayyah

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

قرآن­کریم.
ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المُصَنَّف، تحقیق محمد عوامه، بی­جا، دارالقبله، بی­تا.
ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، مسند ابن أبی شیبة، تحقیق عادل بن یوسف و احمد بن فرید، ریاض، دار الوطن، 1997م.
ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم‏، الغیبة‏، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، 1397ش.
ابن اثیر، علی بن محمد جزری، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، 1409.
ابن اعثم کوفی، الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411.
ابن جعد بغدادی، مسند ابن الجعد، تحقیق عامر احمد حیدر، بیروت، مؤسسه نادر، 1410.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الأولى، 1412.
ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، ‏شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام‏، تحقیق و تصحیح محمد حسین حسنی جلالی، قم، جامعه مدرسین، 1409ق.
ابن داود دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، منشورات الرضى، 1368ش.
ابن درید، محمد بن حسن‏، جمهرة اللغة، بیروت، دار العلم للملایین، 1988م.
ابن شاذان قمى، الفضائل، ‏چاپ دوم، قم، رضی، 1363ش.
ابن طاووس، على بن موسى‏، اللهوف على قتلى الطفوف، ترجمه احمد فهری زنجانی، چاپ اول، تهران، جهان، 1348ش.
ابن قولویه، جعفر بن محمد ،کامل الزیارات‏، تحقیق و تصحیح عدالحسین امینی، نجف، دار المرتضویة، 1356ش.
ابن قیبته دینوری، محمد بن عبدالله، الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، 1410.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، 1407.
ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفة، بی­تا.
ابو داود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن أبی داود، تحقیق شعیب الارنؤوط و محد کامل قره بللی، دار الرساله العالمیه، 1430.
ابو مخنف کوفى، لوط بن یحیى‏، وقعة الطفّ‏، تحقیق و تصحیح محمد هادی یوسفی غروی، چاپ سوم، قم، جامعه مدرسین، 1417ق.
ابو یعلی موصلی، احمد بن علی، مسند أبی یعلى، تحقیق حسین سلیم اسد، دمشق، دار المأمون للتراث، 1404.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بی­تا.
احمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق شعیب الارنؤوط و آخرون، چاپ دوم، مؤسسه الرساله، بی­جا، 1420.
امینی، عبدالحسین، الغدیر فى الکتاب و السنة و الادب‏، قم، مرکز الغدیر، 1416ق.
بخاری، محمد بن إسماعیل، الجامع الصحیح المختصر، تحقیق دکتر مصطفی دیب البغا، چاپ سوم، بروت، دار ابن کثیر، 1407.
بزاز، احمد بن عمرو،  مسند البزار المنشور باسم البحر الزخار، تحقیق محفوظ الرحمن زین الله، مدینه المنوره، مکتبه العلوم و الحکم، 2009م.
بزاز، محمد بن عبدالله، کتاب الفوائد (الغیلانیات)، تحقیق حلمی اسعد عبدالهادی، ریاض، دارابن الجوزی، 1417.
بغدادی، محمد بن حبیب، المنمق فى اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405.
بغدادی، محمد بن حسین، الشریعة، تحقیق عبدالله بن عمر بن سلیمان، چاپ دوم، ریاض، دار الوطن، 1420.
بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبد المعطى قلعجى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1405.
ترمزی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح سنن الترمذی، تحقیق احمد محمد شاکر و آخرون، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق و تصحیح جلال الدین محدث، تهران، انجمن آثار ملى‏، 1395ق.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح‏، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین‏، 1376ق.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411.
حسینی تهرانی، سید هاشم، توضیح المراد، چاپ سوم، تهران، مفید، 1365ش.
حسینی تهرانی، محمد حسین، امام شناسى‏، چاپ سوم، مشهد، علامه طباطبایی، 1426ش.
حسینی لواسانی، سید حسن، نور الأفهام فی علم الکلام‏، چاپ اول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1425ق.
حمیدی، عبدالله بن زبیر، مسند الحمیدی، تحقیق حسن سلیم اسد الدارانی، دمشق، دار السقا، 1996م.
دار قطنی، علی بن عمر، سنن الدارقطنی، تحقیق عبدالله هاشم یمانی، بیروت، دار المعرفه، 1386.
دیلمی، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم، الشریف الرضی، 1412ق.
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربى، 1413.
رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تحقیق و تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت، 1414ق.
سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل‏، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1395ش.
سبزواری، ملا هادی، هادی المضلین‏،  چاپ اول، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383ش.
شرف الدین، سید عبدالحسین، الفصول المهمة فی تألیف الأمة، چاپ دوم، تهران، المجمع العالمی للتقریب، 1423ق.
صدوق، محمد ابن بابویه‏، الخصال‏، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1362ش.
-----------------، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، 1395ق.
طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، چاپ دوم، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، بی­تا.
طبرسی، فضل بن حسن، الإحتجاج‏، مشهد، المرتضی، 1403ق.
----------------‏، إعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ سوم، تهران، اسلامیه، 1390ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت، دار التراث، 1387.
طحاوی، احمد بن محمد، شرح مشکل الآثار، تحقیق شیعیب الارنؤوط، مؤسسه الرساله، بی­جا، 1415.
طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، تحقیق و تصحیح عباد الله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دار المعارف الإسلامیة، 1411ق.
طوسى، محمد بن حسن‏، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1411ق.
عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم‏، قم، دار الحدیث، 1426ق.
عبد بن حمید، المنتخب من مسند عبد بن حمید، تحقیق صبحی البدری و محمود محمد خلیل، قاهره، مکتبه السنه، 1408.
عبدالرزاق صنعانی، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن اعظمی، چاپ دوم، هند، المجلس العلمی، 1403.
کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی( اختیار معرفة الرجال)، مشهد، دانشگاه مشهد، 1484ش.
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، 1363.
مرعشی، قاضی نورالله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1409ق.
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، چاپ دوم، قم، دار الهجرة، 1409.
-----------------، إثبات الوصیة للإمام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ سوم، قم، انصاریان، 1423ق.
مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
مغینه، محمد جواد، هذه هی الوهابیة، بی­جا، بی­نا، بی­تا.
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، تحقیق و تصحیح مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، بی­تا.
مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1420.
منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین‏، تحقیق و تصحیح عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1404ق.
میر سید حامد حسین، عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، چاپ دوم، اصفهان، کتابخانه امیر المؤمنین، 1366ش.
نسائی، احمد بن شعیب، سنن النسائی الکبرى، تحقیق د. عبد الغفار سلیمان البنداری و سید کسری حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411.
واقدی، محمد بن عمر، المغازى، تحقیق مارسدن جونس، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409.
هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تحقیق و تصحیح ابراهیم میانجی و ترجمه حسن حسن زاده آملی و محمد باقر کمره­ای، چاپ چهارم، تهران، مکتبة الإسلامیة، 1400ق.