واکاوی چرایی همتایی حمزه بن عبد‌المطلب(س) و جعفر بن ابی طالب(س) در کلام اهل بیت(ع)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر تهران، ایران

2 استاد و عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی العالمیه (مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی) قم، ایران

چکیده

همتایی حمزه بن عبدالمطلب(د. 3ق) و جعفر بن ابی‌طالب(د. 8ق)، در روایات اهل‌بیت(ع)، بیانگر مقام و منزلت ایشان و نیز نقش و جایگاهی است که در صدر اسلام داشته­اند. از سوی دیگر، یادکرد حضرت علی(ع)، از حمزه(س) و جعفر(س) در مسأله خلافت مبتنی بر اینکه اگر این دو تن بودند خلافت مسیر دیگری را طی می­کرد، بیانگر امکان تاثیرگذاری ایشان بر جامعه است. از این رو، چرایی همتایی حمزه(س) و جعفر(س) در کلام اهل‌بیت(ع) پرسشی است که نوشتار حاضر به آن خواهد پرداخت. به همین منظور، داده­های مرتبط با مسأله پژوهش گردآوری و به روش تحلیل محتوایی تبیین گردید. برآیند این پژوهش آن است که حمزه(س) و جعفر(س) به دلیل داشتن مولفه­هایی همچون ایمان صادقانه، ولایت­پذیری، عنصر قدرت و منطق، بهره­مندی از شجاعت و دلاوری، دارا بودن جایگاه و موقعیت اجتماعی، قابلیت تاثیرگذاری در مسائل مهم جامعه را داشتند. همچنان‌که وجود این دو می­توانست در مسأله خلافت تاثیرگذار باشد، نبود ایشان نیز از جمله عوامل بازماندن حضرت علی(ع) از نیل به خلافت دانسته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Hamza ibn Abd al-Muttalib (PBUH) and Ja'far ibn Abi Talib (PBUH)'s counterparts reasons in the words of Ahl al-Bayt (AS)

نویسندگان [English]

  • Hadi Yaghoubzadeh 1
  • Ne’matallah Safari Forushani 2
1 Assistant Professor ofIslamic knowledge, University of Art, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of History Department in Al-Mustafa International University.qom. iran
چکیده [English]

The counterparts of Hamzah ibn Abd al-Muttalib (d. 3 AH) and Ja'far ibn Abi Talib (d. 8 AH), in the narrations of the Ahl al-Bayt (as), indicate their position and status, as well as their role and position in the early days of Islam. On the other hand, Imam Ali's (as) mention of Hamza (as) and Ja'far (as) in the issue of caliphate that if they were, the caliphate would have taken a different path, indicates the possibility of their influence on society. Therefore, why Hamza (PBUH) and Ja'far (PBUH) are similar in the words of Ahl al-Bayt (PBUH) is a question that this article will address. For this purpose, data related to the research question were collected and explained by content analysis method. The result of this research is that Hamza (PBUH) and Jafar (PBUH) due to components such as sincere faith, guardianship, element of power and logic, benefiting from courage and bravery, having a social status, had the ability to influence In matters of society. Just as the existence of these two could have been influential in the issue of the caliphate, their absence has also been considered as one of the factors that prevented Imam Ali (as) from the caliphate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hamzeh (PBUH) and Jafar (PBUH)’s counterpart
  • Hazrat Ali (AS)
  • Faith
  • Power
  • Logic
  • Caliphate

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
نهج البلاغه، نسخه صبحی صالح.
ابن ابى الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، تصحیح محمد ابو الفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1337.
ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، 1409ق/1989م.
ابن اعثم، احمد، الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1411ق/1991م.
ابن حبیب بغدادی، محمد، کتاب المنمق فى اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1405ق/1985م.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق/1995م.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق/1990م.
ابن سید الناس، محمد، عیون الأثر فى فنون المغازى و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، چاپ اول، 1414ق/1993م.
ابن عبد البرّ، ابو عمر یوسف، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق.
ابن عماد حنبلی، عبد الحی بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، دمشق-بیروت، دار ابن کثیر، چاپ اول، 1406ق/1986م.
ابن قتیبة دینوری، عبد الله بن مسلم، الإمامة و السیاسة، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1410ق/1990م.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، 1407ق/1986م.
ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبدالحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفة، 1955م.
ابو الفرج اصفهانى، على بن الحسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى­تا.
ابو مخنف، لوط بن یحیى، وقعة الطفّ، تحقیق هادی یوسفی غروی، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، 1417ق.
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق/1996م.
بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، تحقیق عبد المعطى قلعجى، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1405ق/1985م.
ثقفی، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینى ارموى، تهران، انجمن آثار ملى، 1353.
حاکم حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ اول، 1411ق.
حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول، 1413ق.
خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، تحقیق فواز، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق/1995م.
خوئى، سید ابوالقاسم موسوى، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، قم، مرکز النشر الثقافه الاسلامیه، چاپ پنجم، 1372.
دیار بکرى، حسین، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس‏، بیروت، دار الصادر، بی­تا.
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى، چاپ دوم، 1413/1993.
سید مرتضی عاملی، سید جعفر، الصحیح من سیره النبی الأعظم(ص)، قم، دارالحدیث للطباعه و النشر، چاپ دوم، 1428ه.ق.
صالح، محمد، «بطل و معارک: جعفر بن ابی طالب(س)»، منبر الإسلام، السنة الثلاثة و الثلاثون، جمادی الأخرة 1395، العدد 6.
صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق/1993م.
صدوق، محمد بن على، الأمالی، بیروت، اعلمى، چاپ پنجم، 1362.
...................................،  الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1362ش.
...................................، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
طبرسى، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم، آل البیت، چاپ اول، 1417ق.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواد بلاغی، قم، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.
طبرى آملى کبیر، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامة علیّ بن أبی طالب (ع)، محقق احمد محمودی، قم، کوشانپور، چاپ اول، 1415ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق/1967م.
طوسى، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.
................................، رجال الشیخ الطوسی-الابواب، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
عبد السلام حبیب، سعد، «جعفر بن ابی طالب(س)»، نشریة منبر الإسلام، السنة الثلاثون، محرم 1392ق، العدد1.
عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1363.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
الکندری، عبد الله، «تراث؛ مناقب جعفر بن ابی طالب(س)»، نشریة الوعی الإسلامی، العدد 558، صفر 1433ق/2012م.
مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد(ص)، ترجمه احمد نمایی و همکاران، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی(ع)، 1377.
مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
مسعودی، على بن حسین، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوى، القاهرة، دار الصاوی، بى تا(افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة).
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، تحقیق: موسسة آل البیت (ع)، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة،بى تا.
مقریزی، تقى الدین أحمد بن على، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1420ق/1999م.
منقری، نصر بن مزاحم ، وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، الطبعة الثانیة، 1382، افست قم، منشورات مکتبة المرعشى النجفى، 1404ق.
نورى، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، تحقیق گروه پژوهشی موسسه آل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام،  چاپ اول، 1417ق.
واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، موسسه اعلمی، چاپ سوم، 1409ق/1989م.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبى، بیروت ، دار صادر، بى تا.