بررسی روایت روز عاشورا در مناقب آل ابی‌طالب ابن شهرآشوب بر اساس نظریۀ فزون‌متنیت ژنت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

گروه علوم پایه دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران

چکیده

حادثۀ عاشورای سال 61 هجری قمری، بخش مهمّی از کتب تاریخی را از قرن سوم به بعد، به خود اختصاص داده‌است. مورّخان متقدّم، مانند تطبری، ابن اعثم کوفی و بلاذری عمدتاً از کتبی مانند مقتل ابی مخنف برای روایت عاشورا بهره بردند. نویسندگان بعدی نیز گزارش خود را بر اساس بهره‌گیری از کتب مورّخان پیشین بنا نهادند. ابن شهرآشوب، در کتاب «مناقب آل ابی‌طالب» تلاش کرده‌است تا به شرح مناقب و فضائل پیامبر اسلام و امامان معصوم بپردازد. بنابراین او ناگزیر از پرداختن به واقعۀ عاشورا، از کتاب تاریخ طبری و الفتوح ابن اعثم کوفی استفاده کرده‌است. در پژوهش حاضر، تلاش شده‌است تا روایت ابن شهرآشوب از روز عاشورا با روایت منقول در تاریخ طبری و الفتوح ابن اعثم بر اساس نظریۀ فزون‌متنیت ژنت سنجیده شود. فزون‌متنیت نظریه‌ای است که به رابطۀ میان متون می‌پردازد؛ به نحوی که این رابطه از نوع شرح و تفسیر نباشد. بر اساس این نظریه، متن الف که متقدّم بوده و پیش‌متن نامیده می‌شود، منبع و الهام بخش متن ب یعنی بیش‌متن خواهد بود. بر اساس بررسی و مقایسۀ متون مذکور مشخّص شد که ابن شهرآشوب در دو سطح پیرفت و گزاره، به شیوۀ التقاطی از منابع استفاده کرده‌است. همچنین بیشترین گشتار اعمال شده در روایت او، از نوع گشتار کمّی (برش) بوده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Narrative of Ashura Day in Manaqib A’l -e- Abi Talib by Ibn Shahrashoub based on Genet's theory of hypertextuality.

نویسنده [English]

  • hamed safi
Assistant Professor, Department of Basic Sciences and General Courses, Khorramshahr University of Marine Sciences and Technology, Khorramshahr, Iran
چکیده [English]

The event of Ashura in the year 61 AH has allocated an important part of historical books from the third century onwards. The early historians, such as Tabari, Ibn Atham Kufi and Balazeri, mainly used books such as the Muqtal of Abi Makhnaf to narrate Ashura. Later writers also based their report on the use of previous historians' books. In the book "Manaqib A’l Abi Talib", Ibn Shahrashoub has tried to explain the merits and excellences of the Prophet of Islam and the infallible imams. Therefore, he inevitably used the book of Tarikh al-Tabari and Al-Futuh of Ibn Atham Kufi to deal with the event of Ashura. In the present study, an attempt has been made to compare the narration of Ibn Shahrashoub about the Day of Ashura with the quoted narration in Tabari's Tarikh and Al-Futuh of Ibn Atham based on the theory of hypertextuality of Genet. Hypertextuality is a theory that deals with the relationship between texts; In such a way that this relationship is not of the description or interpretation type. According to this theory, text A, which is advanced and called pretext, will be the source and inspiration of text B (hypertext). Based on the review and comparison of the mentioned texts, it was determined that Ibn Shahrashob has used sources in an eclectic manner on two levels of predicate and proposition. Also, the most transformation applied in his narration was of quantitative one (cut).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manaqib A’l-Abi Talib
  • Tabari history
  • al-Futuh
  • hypertextuality
  • Ashura

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  • ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1392). مناقب آل أبی طالب. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
  • احمد بن اعثم کوفی، ابی محمد. (1411). الفتوح، جلد 5، تحقیق علی شیری، بیروت: دار الاضواء
  • احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. چاپ سوم، تهران: مرکز
  • اسکولز، رابرت (1379). عناصر داستان. ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ اوّل، تهران: مرکز
  • اسلامی، محمدجعفر (1392). بررسی منابع مفقوده اهل سنت در مناقب آل ابی‌طالب. مجموعه مقالات نخستین کنگره بین المللی علامه ابن شهرآشوب ساروی مازندرانی، صص 56-77
  • بامشکی، سمیرا (1391). روایت شناسی داستانهای مثنوی. چاپ اوّل، تهران، هرمس
  • حسینی، زینب السادات (1395). روش‌شناسی کتاب مناقب آل أبیطالب و آسیب‌شناسی آن در نقل از منابع اهل سنت. نیم‌سال‌نامۀ حدیث و اندیشه، شمارۀ 21، صص 5-22
  • جعفریان، رسول (1380). درباره منابع تاریخ عاشورا. آیینۀ پژوهش، شمارۀ 72، صص 41-52
  • خدابخشی، الهام و محمودی، مریم و داوری، پریسا (1398). بینامتنیت قرآنی در طرب المجالس براساس نظریه ژرار ژنت. پژوهش های ادبی قرآنی، سال هفتم تابستان، شماره 2 (پیاپی 26)، صص 119-139
  • رضایی، الهام (1392). بررسی روایات تاریخ کربلا با تاکید بر مناقب ابن شهرآشوب. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی
  • رنجبر، محسن (1386). سیری در مقتل‏نویسی و تاریخ‏نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر. تاریخ در آیینه پژوهش، شمارۀ 15، صص 53-90
  • کریمی‌فرد، غلامرضا (1396). بینامتنی روایی در صحیفه سجادیه بر اساس نظریه ژرار ژنت. مطالعات ادبی متون اسلامی، سال دوم بهار، شماره 1 (پیاپی 5)، صص 35-60
  • طبری،ابوجعفرمحمدبن جریر، (1375) ،تاریخ الامم والملوک .بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ملّاکاظمی، علی (1390). گونه‌های نقد و روش‌های حل تعارض در اخبار عاشورا. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق
  • یلمه‌ها، احمدرضا و رحبی، مسلم (1396). تجلّی آیات الهی در اشعار سنایی بر اساس بینامتنیّت ژرار ژنت. پژوهش های ادبی قرآنی، سال پنجم تابستان، شماره 2 (پیاپی 18)، صص 37-57

Genette,Gerard.(1997)palimpsests:literature insecond Degree.Trans:Channa

 newman and Calude Doubinsky.lincoln:University of Nebraska press