گونه‌شناسی ساباط های یزد باتکیه برمتون تاریخی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

یزدبواسطه اینکه کمتردچارفراز ونشیب‌های اجتماعی شده ، معماری دریک بسترآرام به استمرار وتداوم خود ادامه داده است. همچنین درمنطقه یزد با توجه به شرایط خشک آب وهوایی ، دوری جستن ازحوادث طبیعی ، فرهنگ قناعت پیشه مردمان ، خلق وخوی محافظه کار وصلح جوی حاکمان همگی باهم باعث حفظ ساختمان هایی باقدمت ایلخانی وماقبل دربافت تاریخی شده است. دست نخورده بودن بناهای قدیمی زمینه را برای مطالعات تطبیقی بین متون تاریخی وبناهای موجود تسهیل می کند. بنابراین با توجه به کاربرد زیاد ساباط درمتون تاریخی یزد و سالم بودن برخی نمونه های تاریخی، همچنین عدم انجام پژوهشی درباره گونه‌های ساباط‌های یزد، دراین مقاله به این موضوع پرداخته شده است. دراین تحقیق بدنبال آنیم که بفهمیم ساباط های مذکور درمتون تاریخی دارای چه ویژگی‌هایی هستند وآیا می توان آنها رادسته بندی نمود؟ روش این پژوهش تحلیلی-تاریخی و منبع اصلی آن، منابع تاریخی مانند کتاب تاریخ یزد وتاریخ جدید یزدوجامع مفیدی وجامع جعفری است. مقاله پس ازریشه شناسی واژگان ساباط وارد مطالعات تاریخی ساباط شده است. پس ازبررسی مجاورت، تزئینات، کتیبه وبانی ساباط های تاریخی وارد مبحث دسته‌بندی گونه‌های تاریخی شده است. درادامه مقاله به دلایل ونحوه شکل‌گیری ساباط دربخش تحلیل وبحث پرداخته است. درنهایت این مقاله به معرفی سه گونه معماری ساباط می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of Sabats yazd based on historical references

نویسنده [English]

  • davood emami meybodi
Doctoral student of restoration and restoration of historical buildings and textures, Faculty of Conservation and Restoration, Isfahan University of Arts
چکیده [English]

Since Yazd has had fewer social ups and downs, its architecture has been able to continue its continuousness in a calm environment. dry climate in Yazd region, the fact that it hasn't had natural disasters since 800 years, the contentment culture of the people, and the conservative and peace-loving temperament of the rulers, all has led to the preservation of buildings of Ilkhanid age and before it. the intactness of the old buildings provide the basis for comparative studies between historical texts and existing buildings. Therefore, considering the frequent use of Sabat in the historical texts of Yazd, the intactness of some ancient Sabats, and the lack of research on the types of Saba in Yazd, the issue has been addressed in this article.In this research, we seek to understand the characteristics of Sabat in historical texts and whether they can be classified? The research method of this article is based on historical documents as well as field studies. The article has first addressed the etymology of the word Sabat and later the historical studies of Sabat. After investigative the adjacent building, decorations, inscriptions regarding Sabat’s benefactor, the classification of historical types is discussed. Later in this article, the reasons and manner of formation of Sabat are discussed. Finally, this article introduces three types of Sabat's architecture. The first group was built as a canopy on the passageways, which has a subgroup called Soffe or Dokanche in adjacent to Sabaat; this is very similar to Sabat which were placed along the way. The second group served as entrance edifice, which formed sabat through the creating of buildings such as Tanabi, pavilion, Soffe hall on entrance. The third group of Sabats were like arches or Soffe that were built next to the building while facing the square or street.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sabat
  • Architecture
  • Yazd
  • Typology
  • History

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. ابراهیمی میمند، کبری. (1390). میمند شاهکارجاودان، کرمان: مرکز کرمان شناسی
  2. اسدی مهدی آبادی، الهام و کامران کسمایی، حدیثه، (1395)، مقایسه تطبیقی ساباط دراقلیم گرم و خشک واقلیم کوهستانی، دومین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز
  3. اسفنجاری، عیسی، ذاکرعاملی، لیلا، (1384)، گزارش پژوهش مسکن صفوی میبد، مرکزاسناد پایگاه پژوهشی میبدومرکزاسناد سازمان میراث فرهنگی وگردشگری استان یزد
  4. اسفنجاری، عیسی، ذاکرعاملی، لیلا. (1385). «خانه های مظفری میبد». در میبد شهری که هست، به کوشش عیسی اسفنجاری کناری 157-208، سازمان میراث فرهنگی وگردشگری؛ پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی شهرتاریخی میبد
  5. افشار، ایرج. (1354). یادگارهای یزد. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی
  6. بگری، فاطمه و عامری سیاهوئی، حمیدرضا. (1399)، بررسی گونه شناسی ساباط از منظر فرم و عملکرد در اقلیم گرم و خشک، هفتمین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران
  7. بهار، محمدتقی و عبداللهی، علی اصغر، (1384)، مجمل‌التواریخ والقصص، تهران: دنیای کتاب
  8. پورمهراب، غلامحسین؛ ذاکرسلطانی، نادر؛ اشرفی، مهناز. (1394). مجموعه مقالات اولین همایش معماری دست کند، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری
  9. پوراحمد، لیلا؛ میرزایی، المیرا؛ بهاری نژاد، مرجان؛ پرورش مشهدی، سیما، (1399)، ویژگی ها و دلایل استفاده از ساباط در اقلیم گرم و خشک، هفتمین کنفرانس ملی فناوری های نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران
  10. پیرنیا، محمد کریم. (1380). آشنایی با معماری اسلامی ایران؛ تدوین غلامحسین معماریان، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ پنجم
  11. پیرنیا، محمدکریم. (1382). سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: انتشارات پژوهنده، چاپ دوم
  12. توسلی، محمود، (1391)، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران. اصاح چاپ نخست، تهران: تندیس نقر های.
  13. جانب اللهی، محمدسعید، (1385). چهل گفتاردرمردم شناسی میبد (دفتردوم وسوم)، تهران: گنجینه هنر
  14. جعفری، جعفربن حسن جعفری؛ (1343)، تاریخ یزد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب
  15. حسینی یزدی، سید رکن الدین. (1341). جامع الخیرات، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران زمین
  16. دهخدا، علی اکبر، (1373). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران، چهل و سه دفتر.چاپ اول از دوره جدید
  17. ذوالفقاری، حسن. (1394). باورهای عامیانه مردم ایران، تهران: نشرچشمه، چاپ اول
  18. راعی، حسین. (1392). ابیانه یک روستا یک محله یک بنا، تهران: ایران نگار
  19. سلطان زاده، حسین، (1391)، فضاهای شهری دربافتهای تاریخی ایران، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی
  20. سلطان زاده، حسین، (1384). فضای ورودی درمعماری سنتی ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ دوم.
  21. سلطان زاده، حسین، (1391)، فضاهای ورودی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی
  22. سلطان زاده، حسین، (1390)، نایین شهر هزاره های تاریخی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ دوم.
  23. سلطانی محمدی، مهدی وآزاد، میترا. (1397). گونه شناسی ساباط های بافت تاریخی نایین، پژوهش های باستان شناسی ایران، شماره 19، دوره هشتم
  24. شجاع رضوی، سعیده، (1384)، واژه نامه توصیفی معماری وحوزه های وابسته درگویش میبد، چاپ اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی وگردشگری
  25. شمس، صادق. (1389). جلوه های هنر معماری ایران زمین واژه نامه سنتی معماری ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات علم و دانش نوآوران دانشگاه شهید بهشتی.
  26. طرب نایینی، محمدجعفربن محمدحسین، (1353)، جامع جعفری: تاریخ یزددردوران نادری، زندی وعصر سلطنت فتح علی شاه، به کوشش ایرج افشار، انجمن آثار ملی، تهران
  27. عزیزی تفتی، ماجد و بیگ زاده شهرکی، حمیدرضا، (1396)، گونه شناسی و تحلیل چگونگی کارکرد سازه ای ساباط در یزد نمونه موردی ساباط بازار محله، ساباط وزیر و ساباط مسجد تبریزیان در یزد، پنجمین کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری پایدار، تهران
  28. عمید، حسن، (1389). فرهنگ فارسی عمید. چاپ اول. تهران: اشجع، با همکاری میکاییل.
  29. غیاث‌الدین‌ بن همام‌الدین خواندمیر، (1362)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد البشر، مقدمه جلال الدین همایی وزیرنظرمحمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات خیام
  30. غیاثی، خشایاروکامران کسمائی، حدیثه. (1397). گونه شناسی فرمی سابات در اقلیم گرم و خشک ایران، معماری شناسی، شماره 6. اسفند
  31. فاضلی، حسن ویانگ، راث. (1398). پروژۀ مطالعة باستانشناختی فرهنگ زرتشتیان میبد (یزد): گزارش مقدماتی بررسی مزرعة کلانتر و روستای حسن آباد، مطالعات باستان شناسی، دوره 11، شماره 2، پاییز وزمستان
  32. قبادیان، وحید.) 1373 (. بررسی اقلیمی ابنیه سنتی، تهرا ن: انتشارات دانشگاه تهران
  33. قیومی بیدهندی، مهرداد وبهشتی، سیدمحمد، (1388)، فرهنگ نامه معماری ایران درمراجع فارسی، اصطلاحات ومفاهیم، ج 1، فرهنگستان هنر
  34. کاتب، احمد بن حسین بن علی؛ (1345)، تاریخ جدید یزد؛ تهران، انتشارات فرهنگ ایران زمین
  35. کریمی، فاطمه وکریمیان، حسن. (1398). فضاهای مذهبی در کالبد شهر زرتشتی مطالعه موردی: یزد، فصلنامه مطالعات شهرایرانی اسلامی، شماره 37، پاییز
  36. گلیجانی مقدم، نسرین. (1386). تاریخ شناسی معماری ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم
  37. لمبتون، آن. (1360). ادبیات شرح حال نویسی درایران، درکتاب یعقوب آژند، تاریخ نگاری درایران، تهران: نشرگستره
  38. مداحی، سیدمهدی؛ آزادگان، بهروز؛ نصیر، زهرا؛ سهامیان مقدم، ملیکا، (1399)، ارزیابی عملکرد سازه ایی ساباط ها در معماری بومی سنتی ایران؛ (نمونه موردی ساباط های شهر یزد)، سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، تهران
  39. مستوفی بافقی، محمد؛ (1385)، جامع مفیدی؛ تهران، انتشارات اسدی، چاپ دوم.
  40. معماریان، غلامحسین. (1387). معماری ایرانی، چاپ اول، تهران: سروش دانش
  41. مکوندی، مهدی؛ شوهان، علیرضا؛ مکوندی، آناهیتا؛ دورخیز، محسن، (1392)، گونه شناسی 33 ساباط موجود در بافت قدیم دزفول واثر گذاری آن درطراحی شهری، همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، بوکان
  42. نعیما، غلامرضا، (1383)، دزفول شهر آجر، سازمان میراث فرهنگی.
  43. ولی بیگ، نیما و توکلی، شفق، (1392)، گونه شناسی فرمی سابات های ایرانی برپایه هندسه، همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد.
  44. ویلبر، دونالد؛ گلمبگ، لیزا، (1374)، معماری تیموری ایران و توران؛ ترجمه کرامت الله افسر و محمد یوسف کیانی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول
  45. همدانی، رشیداالدین فضل الله، (1356)، وقف نامه ربع رشیدی، به کوشش ایرج افشارومجتبی مینوی، تهران، انجمن آثارملی