تبیین رویکرد کلامی- تاریخی علامه مجلسی در نگارش سیره نبوی مبتنی بر کتاب حیات القلوب

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش تاریخ تمدن اسلامی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیارگروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

چکیده

مجلسی از مشهورترین محدثان عصر صفوی در تمامی آثار خود در پی تدوین و ساختارمند کردن آموزه­های شیعه امامیه بوده است. رسمیت زبان فارسی در ایران عصر او و فراوانی گویشوران به زبان فارسی در آن دوران، زمینه نگارش سیره نبوی در حیات القلوب به زبان فارسی ساده، بر مبنای روایات شیعی و با استناد به منابع اهل سنت، در راستای تبلیغ دین و تثبیت باورهای شیعه برای مجلسی در عصر صفوی با مخاطبان بیشتری به ویژه از میان عامه مردم را فراهم ساخت.
این پژوهش بر آن است با بهره­گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به بستر زمانی و مکانی، بر اساس موضوع بندی کتاب حیات القلوب، به معرفی گزاره­های تبیین کننده رویکرد کتاب پرداخته و نشان دهد که مجلسی با چه رویکردی در نگارش تاریخ به تبیین آموزه­های کلامی تلاش داشته است؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد سیره نبوی و تاریخ­نگاری، در نظر مجلسی ابزاری برای اثبات باورهای کلامی شیعه امامیه بوده و در روایت و گزارش حوادث سیره نبوی، پیوسته آموزه های کلامی را بر گزارش­های روایی و تاریخی برتری داده و تاریخ و روایات را تابعی از کلام شیعی دانسته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the theological-historical approach of Allameh Majlesi in writing the prophetic biography based on the book Hayat al-Qulob

نویسندگان [English]

  • Seyedeh fatemeh Miraghasi roudaki 1
  • Abbas Ahmadvand 2
  • Mohammad Reza Barani 3
1 PhD student of Islamic Studies, Department of History of Islamic Civilization, Shahid Beheshti University, Faculty of Theology and Religions, Tehran, Iran
2 Associate Professor Department of History and Civilization of Islamic Nations, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 History Department of Alzahra University (S), Tehran, Iran
چکیده [English]

Majlisi, one of the most famous scholars of the Safavid era, in all his works sought to compile and structure the doctrines of Shia Imamia. The formality of the Persian language in Iran during his era and the abundance of Persian speakers at that time, provided the context of writing the Prophet's biography in Hayat al-Qulub in simple Persian, based on Shia traditions and citing Sunni sources, in line with the propagation of religion and the consolidation of Shia beliefs for In the Safavid era with a larger audience, especially among the common people. This research aims to introduce propositions explaining the approach of the book by using the descriptive-analytical method and according to the temporal and spatial background, based on the theme of the book Hayat al-Qulob, and to show what approach Majlesi tried to use in writing history to explain theological teachings. The findings of the research show that, in Majlisi's view, Prophetic life and historiography are a means to prove the theological beliefs of Shia Imamia, and in the narration and reporting of the events of Prophetic life, he consistently prioritized theological teachings over narrative and historical reports, and history and traditions considered a function of the Shiite theology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biography
  • Allameh Majlesi
  • Hayat al-Qulob
  • theological-historical approach

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  • قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای.
  • ابن ابى الحدید، عز الدین ابو حامد،(1337)، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح محمد ابو الفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
  • ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع هاشمی بصری، (1410ق/1990م)الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر،(1407ق/1986م) البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر.
  • ابن اثیر، مبارک بن محمد(1367 ) النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: محمد محمود طناحی- طاهر احمد زاوی، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  • ابن خلکان، ابو العباس شمس الدین احمد بن محمد، (1398ق/1978م)وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر
  • ابن جوزی، عبد الرحمن1418 ق)، کشف المشکل عن حدیث الصحیحین، دار الوطن للنشر، ریاض.
  • افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، (1401 ق) ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق سید احمد حسینی، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  • امین، سید محسن، (1406 ق) أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات.
  • ابن شهر آشوب، محمد بن علی،(1379 ) مناقب آل ابی طالب (ع)، قم، نشرعلامه، چاپ اول.
  • امین، سید حسن،(1408 ق) مستدرکات اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، بیروت.
  • امداد، توران،(1398 ) خلقت نوری پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در اندیشه امامیه نخستین، پژوهشکده کلام اهل بیت(ع)، انتشارات دارالحدیث.
  • انصاری، مرتضی، (1416 ق) فوائد الاصول، چاپ پنجم، قم، موسسسه النشر الاسلامی.
  • آقاجری، سید هاشم،(1388 ) مقدمه ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی، تهران، طرح نو.
  • آزاد کشمیری،محمد علی(1382 ) نجوم اسماء فی تراجم العلماء شرح حال علمای شیعه قرن های 11و12و13ق،تصحیح میر هاشم محدث ،تهران،انتشارات امیر کبیر.
  • آیینه وند، صادق، شهیدی، سید جعفر، تقی زاده داوری، محمود، (1382 ) مصاحبه علمی، فصلنامه شیعه شناسی، سال اول.
  • باقری، خسرو،(1367 )،" نگرش چیست و چگونه می توان نگرش ها را تغییر داد؟"، تربیت، شماره 31،
  • بخاری، محمدبن اسماعیل، (1407 ق) الجامع الصحیح، بیروت، دار الکثیر.
  • بحرانی، یوسف ابن احمد،(1186 ق) لولوءالبحرین فی الاجازات و تراجم رجال الحدیث، موسسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، قم.
  • تهرانی، آقابزرگ، (1403 ق) الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء .
  • حق شناس، علی محمد و همکاران،(1390 ) فرهنگ معاصر هزار، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، چ بیست و یکم.
  • حلی، حسن بن یوسف، (1408 ق) العدد القویه لدفع المخاوف الیومیه، انتشارات کتابخانه ایت الله مرعشی، قم.
  • خوانساری، میرزا محمد باقر،(1392 ) روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، جلد اول، تحقیق اسداله اسماعیلیان، قم، انتشارات اسماعیلیان.
  • زرین کوب، عبد الحسین،(1369 ) دنباله جستجو در تصرف ایران، تهران، انتشارات امیر کبیر.
  • دوایت.م.دونالدسن(1395 ) مذهب شیعه: تاریخ اسلام و ایران در عراق، ترجمه عباس احمدوند، جلد اول، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع).
  • ساروخانی، باقر، 1375 ) روش های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد اول، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
  • شاملو، ولی قلی خان بن داوود قلی،(1374 )، قصص الخاقانی، به کوشش حسین سادات ناصری، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • حسینی لاهیجی،سید محمدبن احمد،(1411 ق)، نظم اللثالی، قم، دار الکتب الاسلامی.
  • جابری، علی، (1409 ق) الفکر السلفی عند الشیعه الامامیه، انتشارات دارالحیاء.
  • صدوق، محمد بن علی بن الحسین،(1403 ق) الخصال، مؤسسۀ النشر الاسلامی، قم.
  • -طبرسی، احمدبن علی(1381 ) الاحتجاج، جعفری، تهران، الاسلامیه.
  • طوسى، محمد بن الحسن، (1414 ق)، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول.
  • همو، (1364 ) تهذیب الاحکام، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • -طارمی، حسن،(1375 ) علامه مجلسی ، انتشارات طرح نو، تهران.
  • صفار، محمدبن حسن،(1404 ق) بصائر الدرجات، تحقیق میرزاحسن کوچه باغی، تهران، منشورات الاعلمی.
  • -صدوق،محمد بن علی بن الحسین، (1403 ق) الخصال، جلد اول، مؤسسۀ النشر الاسلامی، قم.
  • -طوسى، محمد بن الحسن،(1414 ق) الأمالی (للطوسی، جلد اول، قم، دار الثقافة، چاپ اول.
  • کلینی، محمدبن یعقوب، (1407 ق) الکافی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • عظیمی، محمد، (1400 ) راز پنهان روش شناسی کلامی علامه مجلسی، چاپ اول، قم، انتشارات ادیان
  • فارابی، ابو نصرمحمد،(1996 م) احصاء العلوم، بیروت، دار المکتبته الهلال.
  • -فرامز قرا ملکی، احد، (1388)«نگاهی به مبانی نظری روش تحقیق» (مصاحبه)، دو فصلنامه پژوهش، شماره سال 1388.
  • فیاض لاهیجی، عبد الرزاق،(1426 ق) شوارق الالهام، جلد اول، شرح مقصد اول.
  • فیض کاشانی، ملا محسن،(1393 ) علم الیقین، جلد اول، ترجمه حسین استاد ولی، انتشارات حکمت.
  • -قمی، علی بن ابراهیم، (1363 ) تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم.
  • مجلسی، محمدباقر،(1403 ق) بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، جلد اول، دوم و بیست و دوم، جلد یکصدو دوم بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • ـ همو، حیات القلوب(1378) زندگانی محمد(ص) پیامبر اسلام، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
  • همو،(1357) حق الیقین، تهران، کتابفروشی اسلامیه
  • همو، (1384)جلاءالعیون؛ زندگانی چهارده معصوم (ع)، تحقیق سیدعلی امامیان، قم، نشر سرور.
  • همو، (1404ق) مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، چاپ دوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه .
  • همو،(1376) عین الحیات، بی جا، دارالاعتصامی.
  • همو،(1406 ق) ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، تحقیق سید مهدی رجائی، چاپ اول، قم، انتشارات کتابخانه ایت الله مرعشی نجفی.
  • ملکی میانجی، علی(1385) ، علامه مجلسی اخباری یا اصولی، قم، نشر دلیل ما.
  • ـ مفید، محمد، (1413 ق) الارشاد، قم، موسسه ال البیت، چاپ اول.
  • ـ همو،( 1414 ق) اوائل المقالات، بیروت، دارالمفید، چاپ دوم.
  • -مقریزی، تقى الدین أحمد بن على،(1420ق/1999م.) إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  • -مهدوی، سید مصلح الدین، (1386)زندگینامه علامه مجلسی، اصفهان، انتشارات حسینیه عماد زاده.
  • -یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب، (بی تا) تاریخ الیعقوبی، انتشارات دار صادر.
  • -یعقوب زاده، هادی(1396 )،"رویکردهای سیره نگاری پیامبر اعظم(ص)بوسیله شیعیان از ابتدای عصر پهلوی تا عصر حاضر"، رساله دکتری، استاد راهنما، احمدوند، عباس، دانشگاه شهید بهشتی.