اعتبارسنجی بخش پایانی خطبه فدکیه(فراز ثم انکفأت س و امیرالمؤمنین ع یتوقّع و...)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران

2 استادیار گروه شیعه شناسی ، دانشکده هدی، قم ایران.

چکیده

سخنان حضرت زهرا س در مسجد مدینه که به نام خطبه فدکیه شناخته می شود، از معتبرترین خطبه ها و دارای مضامین ارزشمند و هدایتگرانه است. به جهت جایگاه و اهمیت آن در گونه های مختلف منابع از جمله تاریخی، روایی و تفسیری فریقین نقل شده است، البته نه به شکل یکسان و یکنواخت بلکه با تفاوت هایی در متن، اختلاف عمده در فراز پایانی آن است که با عبارت «ثم انکفأت (س) و امیرالمؤمنین (ع) یتوقّع» آغاز می شود. اثبات یا نفی خطبه بودن این بخش، مساله اساسی مقاله حاضر را شکل می دهد. نتیجه به دست آمده در این اثر که با بهره مندی از روش توصیفی تحلیلی حاصل شد، آنست که فقره مورد اختلاف، نمی تواند جزیی از خطبه باشد. علاوه بر رد توجیهات و دلایل ارائه شده برای اثبات صدور آن از سوی حضرت فاطمه س، چهار دلیل و شاهد مهم یعنی عدم نقل این فراز در منابع متقدم، منافات داشتن با عصمت حضرت زهرا س، تناقض این بخش با سایر سخنان ایشان درباره امیرالمومنین و تضاد فقره مذکور با سایر بخش های خطبه فدکیه، در راستای اثبات مدعا ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation of the final part of Fadakiyeh's sermon

نویسندگان [English]

  • Hassan Ahmadiyan Delaviz 1
  • Masoume Esmaili 2
1 Ahl al-Bayt (AS) History Department, History, Sira and Islamic Civilization Complex of Al-Mustafa (PBUH) Al-Alamiya University, Qom, Iran.
2 Department of Shia Studies, Hoda Faculty, Qom, Iran
چکیده [English]

        Hazrat Zahra's speech in Medina mosque, which is known as Fadakiyeh sermon, is one of the most authentic sermons and has valuable and guiding themes. It has been narrated by Fariqin due to its position and importance in various sources, including historical, narrative, and commentary, of course, not in the same and uniform way, but with differences in the text, the main difference is in the final paragraph, which is with the phrase begins. Proving or denying that this part is a sermon forms the basic issue of this article. The result obtained in this work, which was obtained using the analytical descriptive method, is that the disputed paragraph cannot be a part of the sermon. In addition to rejecting the justifications and reasons presented to prove its issuance by Hazrat Fatimah, there are four important reasons and witnesses, i.e. the non-quotation of this passage in the previous sources, contradicting the infallibility of Hazrat Zahra, the contradiction of this section with his other words about Amirul Momineen and The contrast of the mentioned paragraph with other parts of Fadakiyeh's sermon was presented in order to prove the claim.

کلیدواژه‌ها [English]

  • evaluation of validation
  • Hazrat Zahra (pbuh)
  • Imam Ali (pbuh)
  • sermon of Fadak
  • imamate

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. ابن ابی الحدید،(1383ش) شرح نهج البلاغه، قم، مکتبه آیه الله نجفی
  2. ابن بابویه قمی، محمد بن علی(شیخ صدوق)،( 1385ش) علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، اول
  3. ابن بابویه قمی، محمد بن علی(شیخ صدوق)،(1413ق)، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، دوم
  4. ابن بابویه، محمدبن علی(شیخ صدوق)،(1414ق) الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم
  5. ابن جوزی، تذکره الخواص،(1418ق) قم، منشورات الشریف الرضی، اول
  6. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى،(1409ق) شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام – تحقیق محمدحسین حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین، اول
  7. ابن شهرآشوب مازندرانی،(1379ق) المناقب، قم، نشر علامه
  8. ابن عطیه، جمیل حمود،(1423ق) ابهی المداد فی شرح موتمر علماء بغداد، بیروت، موسسه الاعلمی، اول
  9. ابن فارس، احمدبن زکریا؛(1420ق) معجم مقاییس اللغه؛ بیروت، دارالجیل، چاپ اول
  10. ابن قتیبه دینوری، عبدالله­بن مسلم،(1410ق) الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ط الأولى
  11. ابن مردویه اصفهانی،(1424ق) مناقب علی بن ابی طالب، قم، دار الحدیث، دوم
  12. ابن منظور، محمدبن مکرم،(1410ق) لسان العرب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول
  13. اربلى، على بن عیسى،(1381ق) کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة) - تبریز، چاپ: اول
  14. انصاری، محمدباقر و سیدحسین رجایی،(1383ش) اسرار فدک، قم، دلیل ما، سوم
  15. بحرانی، سیدهاشم،(1374ش) البرهان فی تفسیر القرآن، قم، موسسه البعثه، اول
  16. البستانی، محمود،(1424ق) بصیرت های فاطمی، قم، دارالحسنین، اول
  17. تبریزی انصاری، محمدعلی بن احمد، (بی تا) اللمعه البیضا فی شرح خطبه الزهراء، قم، موسسه الهادی
  18. جوهرى، اسماعیل،(1407ق) الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین
  19. حسینی زنجانی، سیدعزالدین،(1378ش) شرح خطبه حضرت زهراء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دوم
  20. حلی، حسن بن سلیمان،(1421ق) مختصر بصائر الدرجات، قم، جامعه مدرسین، اول
  21. حلی، حسن بن یوسف،(1413ق) کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ چهارم
  22. خلجی، محمدتقی،(1388ش) سحر سخن و اعجاز اندیشه در بازخوانی آموزه های بعثت، قم، صحیفه خرد، اول
  23. رحمانی همدانی، احمد،(1372ش) فاطمه الزهراء بهجه قلب المصطفی، تهران، نشر المرضیه، الثانیه
  24. سید ابن طاووس،(1400ق) الطرائف فی معرفه مذاهب الطوایف، قم، خیام، اول
  25. شامی، یوسف بن حاتم،(1420ق) الدر النظیم فی شرح الائمه اللهامیم، قم، جامعه مدرسین، اول
  26. شریف مرتضی،(1410ق) الشافی فی الامامه، تهران، الصادق ع، دوم
  27. شهیدی، سیدجعفر،(1365ش) زندگانی فاطمه زهراء، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ششم
  28. طبرسی احمد بن علی،(1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، اول
  29. طبرى آملى صغیر، محمد بن جریر بن رستم،(1413ق) دلائل الإمامة (ط - الحدیثة) - ایران ؛ قم، چاپ: اول
  30. طریحی، فخرالدین،(1985م) مجمع البحرین، بیروت، دارالمکتبة الهلال
  31. طوسى، خواجه نصیر الدین،(1407ق) تجرید الاعتقاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول
  32. طوسى، محمد بن الحسن،(1406ق) الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت، دار الأضواء، چاپ دوم
  33. عیاشی، محمد بن مسعود،(1380ق) تفسیر عیاشی، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعه العلمیه
  34. غفاری، ابوالحسن،(1393ش) ناگفته های فدک، قم، انتشارات شاکر، اول
  35. قریب بلوک، حسین،(بی تا) بصیرت های فاطمی، قم، انتشارات حرم
  36. قمى، على بن ابراهیم،(1404ق) تفسیر القمی، قم، چاپ: سوم
  37. کرمی فریدنی، علی،(1387ش) منشور دادخواهی، قم، دلیل ما، دوم
  38. کلینى، محمد بن یعقوب،( 1407 ق)، الکافی، تهران، چاپ: چهارم
  39. ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم،(1397ق)، الغیبة للنعمانی - تهران، چاپ: اول
  40. مجلسی، محمدباقر،(1403ق) بحار الانوار، بیروت، دار احیا التراث العربی، دوم
  41. محلاتى، ذبیح الله،(1369ق) ریاحین الشریعة، تهران، دارالکتب الاسلامیة
  42. مصباح یزدی، محمدتقی،(1392ش) رساترین دادخواهی و روشنگری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اول
  43. مفید، محمدبن محمدبن نعمان،(1413ق) الاختصاص، ایران، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول
  44. منقری، نصر بن مزاحم،(1370ش) پیکار صفین، شرح و تصحیح عبدالسلام هارون، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی