تاملی بر راهبردهای مسلمین درجنگ ‌نهاوند (21 هـ.ق) و پیامدهای آن

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ایرانشناسی، علوم انسانی، دانشگاه میبد، ایران

2 گروه ایران شناسی، علوم انسانی، دانشگاه میبد، ایران.

10.22034/skh.2023.13726.1311

چکیده

فتوحات اسلامی در ایران طی نبردهای متعددی چون قادسیه (14 ق)، ‌جلولاء (16 ق)و نهاوند (21ق) زمینه سیطره اعراب مسلمان براین سرزمین را فراهم ساخت. این فتوحات به سبب آنکه موجد تحولات بنیادین گردید و دگرگونی‌های دینی، سیاسی، اجتماعی و غیره را به وجود آورد؛ اهمیت وجایگاه خاصی دارد. دراین میان، تاثیرات عمیق جنگ نهاوند در منظومه فتوحات اسلامی، باعث شده نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی علل وقوع جنگ، راهبردها و عواملی که موجب پیروزی مسلمانان در این جنگ سرنوشت ساز گردید ونیز پیامدهای آن را به عنوان دغدغه اصلی پژوهش مورد بررسی قراردهد. مطابق با یافته‌های تحقیق، گذشته از انگیزه‌های دینی، مواردی چون ساختار فرماندهی ، برنامه‌ریزی‌های دقیق جنگی وبهره‌گیری مؤثر ازعناصر روانی وتهییج کننده از جمله راهبردهای مهم مسلمانان در جنگ نهاوند بوده و امکان دستیابی به اهداف سیاسی، نظامی وغیره آن را نیز فراهم ساخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A reflection on Muslim strategies in Nahavand War (21 AH) and its consequences

نویسندگان [English]

  • mansour tarafdari 1
  • Zohre dehghanpour 2
1 Department of Iranian Studies - Meybod University
2 Department of Iranian Studies, Humanities, Meybod University, Iran.
چکیده [English]

Islamic conquests in Iran during numerous battles such as Qadsiyeh (14 AH), Jalula (16 AH) and Nahavand (21 AH) provided the basis for the domination of Muslim Arabs in this land. These conquests caused fundamental changes and religious, political, social and other transformations; It has a special importance. In the meantime, the deep effects of the Nahavand war in the system of Islamic conquests have made the present article with a descriptive-analytical approach while examining the causes of the war, the strategies and factors that led to the victory of the Muslims in this decisive war, as well as its consequences as the main concern of the research. Check it out. According to the findings of the research, apart from religious motivations, things like command structure, detailed war planning and effective use of psychological and stimulating elements are among the important strategies of Muslims in Nahavand war and it also provides the possibility of achieving political, military and other objectives. has constructed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • strategy
  • conquest of Iran
  • Muslims
  • Sassanids
  • Nahavand war
ابن اثیر، عزالدین(1385)،تاریخ کامل، ترجمه محمدحسین روحانی، تهران، انتشارات اساطیر، ج 4.
ابن اعثم کوفی،محمد(1372)،الفتوح، ترجمه محمدبن احمد مستوفی هروی، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی.
ابن حوقل(1366) سفرنامه، ترجمه وتوضیح جعفر شعار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن خاوندشاه بلخی، محمد(1373)،روضه الصفا، تهذیب وتلخیص عباس زریاب خویی، تهران، انتشارات علمی.
ابن خلدون، عبدالرحمن(1363)، ا­لعبر تاریخ ابن خلدون، ، تهران، موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی، ج 1.
ابن عبدربه(1983 م)عقدالفرید، تصحیح محمد قمیحه،بیروت،دارالکتب علمیه.
ابن منظور، لسان العرب، بیزوت ، دار الاحیاء تراث العربی،چ اول،1408 ،  ج5 .  
ادیبی، مهدی(1392)،جامعه شناسی جنگ و نیروی نظامی، تهران، سمت.
اشپولر، برتولد(،1386)،تاریخ ایران درنخستین قرون اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران، انتشارات علمی وفرهنگی، ج 1.
اشپولر، برتولد(1354) جهان اسلام دوران خلافت، ترجمه قمر آریان، تهران، انتشارات امیرکبیر.
اشراق، محمد کریم(1360)تاریخ ومقررات جنگ در اسلام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی..
اصطخری، ابو اسحاق ابراهیم،(1340) مسالک وممالک، به اهتمام ایرج افشار،تهران: بنگاه ترجمه ونشر کتاب.
بلاذری، احمدبن یحیی(،1364) فتوح البلدان (بخش مربوط به ایران)، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تصحیح محمد فرزان، تهران، سروش.
بلاذری،احمدبن یحیی(1337)فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران، نشر نقره.
بلعمی، ابوعلی(1386)تاریخ بلعمی ترجمه تاریخ طبری، تهران، انتشارات­هرمس.
بنی فاطمی، سعید وهمکاران(1396.)روان شناسی دفاع، گرگان: انتشارات تنعیم.
ثعالبی، عبدالملک(1368)تاریخ ثعالبی، ترجمه محمد فضائلی، تهران، نشر نقره.
چوکسی ، جمشید(1393) گرشاسپ، ستیز وسازش،ترجمه نادر میرسعیدی،تهران،انتشارات ققنوس.
حاجی بابایی، مجید(1393) زارعی،علی، «جایگاه­امورفرامادی­درتحلیل­فتوحات­مسلمانان­درایران»،فصلنامه تاریخ­فرهنگ­وتمدن­اسلامی»، س 5، ش 15،تابستان. ‏
حاجی زاده ،یدالله(1390) انجام خدعه وترک غدر درسیره امام علی، فصلنامه پژوهشی فرهنگ وتمدن اسلامی،سال دوم،شماره5،صص 39-52
حسینی، حسین، استراتژی: مفاهیم و کارکردها، نشریه علمی سیاست دفاعی،دوره 5، شماره 9 - شماره پیاپی 9 ، 1374
خواند میر، غیاث الدین(1362.)تاریخ حبیب ا­لسیر، ، تهران ناشر کتاب فروشی خیام، ج 1.
دلیر،نیره،(1397)«تحلیل جنگ­های اعراب با ساسانیان براساس عناصر راهبردی کلازوویتس از قادسیه تا نهاوند»،فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ، ش 6، زمستان.
دینوری،احمد بن داوود(1386) اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی.
راولینسون، هنری() سفرنامه، ترجمه سکندر امان الهی، تهران:انتشارات آگاه.
رشیدی،محمد(1995 م)،تفریح الکروب فی تدبیر الحروب،دمشق، دار کنان.
رضی، ابوالحسن (1387)نهج البلاغه، ترجمه محمد جعفر امامی، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب،.
زرین کوب، عبدالحسین(1383) تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر.
سیروس، کاوه محمد و صبور طینت، امیرحسین(۱۳۹۰٫) مدل مدیریت استراتژیک مبنا، انتشارات دانشگاه امیرکبیر، چاپ دوم، زمستان .
شعبانی، رضا(1369 ) مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تهران، قومس.
شیرالی،زیبا و مسعود ولی عرب(1398)نبرد نهاوند واپسین مقاومت حکومت ساسانی در برابر تازیان مسلمان،مجله تاریخنامه خوارزمی، سال هفتم، شماره بیست وهفتم .
طبری، محمدبن جریر،تاریخ طبری(1352 ) ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ­ایران، ج4.
طبری،محمد بن جریر(1372)تاریخ طبری،  ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر، ج5.
علی بابایی، غلامرضا(1385 .)تاریخ ارتش ایران، تهران، انتشارات آشیان.
فرای،ر.ن(1379)تاریخ ایران پژوهش دانشگاه کیمبریج،ترجمه حسن­انوشه، ج4، تهران، امیرکبیر.
قائدان،اصغر(1382)سازماندهی نظامی وسازمان رزم وتحولات آن در تاریخ اسلام از آغاز تا پایان عصر عباسی،تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین.
کاپلو،تئودور(1389)جامعه شناسی جنگ، ترجمه هوشنگ فر خجسته، تهران، انتشارات جامعه شناسان.
لسترنج،گی(1377)جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی.
مجلسی،محمدباقر(بی تا)بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء تراث العربی، مطبعه اولی،ج66
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین(1374) مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران،انتشارات علمی وفرهنگی، ج1.
مسکویه رازی، ابوعلی(1369)تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران، انتشارات سروش، ج1.
مشفقی­فر، ابراهیم(1382) «کارکرد نظامی ایلات و عشایر»، فصلنامه مطالعات بسیج، سال ششم، ش 21-20.
مقدسی، مطهربن­طاهر(1381)آفرینش­ و تاریخ،  تصحیح محمدرضاشفیعی کدکنی، تهران، آگه، مجلد چهارم تا ششم.
مهر،اسماعیل مطیع(1994 م .) مبادی الحرب فی صدر الاسلام،عمان،دارالفرقان.
میلوارد، آلن. اس(1375) جنگ، اقتصاد وجامعه، ترجمه سیدحسین میرجلیلی، تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین.
نوری، حسین‌بن محمدتقی(1366) ستدرک الوسائل و مستنبط المسائل المجلد 1 الی 30، قم: موسسه آل‌البیت(ع)، الاحیا التراث .
واقدی،محمدبن عمر(1379) فتوح الشام، بیروت، دارالجیل.
یعقوبی،احمدبن اسحاق(1382)  تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ج2.