اقدامات خلفای عصر اول عباسیان(232-132ه.ق.) در راستای تحقق اخلاق حرفه‌ای در بازار

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22034/skh.2023.14345.1336

چکیده

در ابتدای حکومت عباسیان با فروکش کردن آشوب‌های قیام آن‌ها، خلفا برای برقراری نظم و توسعه اقتصادی بازار، نیازمند تدوین و اجرای اخلاق حرفه ای بودند. اجرایی شدن اخلاق حرفه ای در بازار، نیازمند بسترهایی همچون تمرکز نظام دیوان‌سالاری بود. این زمینه سازی‌ها سبب شد تا همگام بر قرائن تاریخی مبنی بر انتظام بازار، در قرون بعد متون مدونی در اخلاق حرفه ای پدید آید. از این رو، این پژوهش سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که خلفای عصر اول عباسیان جهت برقراری اخلاق حرفه‌ای در جامعه چه تدابیری اندیشیدند و چه راهکارهایی را در این زمینه اجرایی کردند؟ دستاورهای این پژوهش نشان داد که خلفای این عصر با انتخاب وزیران و والیان کارآمد، سازماندهی نظام مالیاتی، در پیش گرفتن روحیه تساهل و تسامح، گسترش بازار، تأمین مواد اولیه مورد نیاز صاحبان حرف، توسعه تجارت، نظارت بر بازار و کمک به بازاریان در شرایط بحرانی نقش مهمی در توسعه اخلاق حرفه‌ای داشتند. برای نیل این نتایج، نویسندگان ابتدا به روند تاریخی ایجاد زمینه‌های اخلاق حرفه‌ای در عصر اول عباسی می‌پردازند. از این رو، روش این پژوهش زمینه-محور(Contextual)، توصیفی و تاریخی است. تا بتواند روند شکل‌گیری اخلاق حرفه ای را در بازه زمانی بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The actions of the caliphs of the first Abbasid era (132-232 A.H.) in line with the realization of professional ethics in the market

نویسندگان [English]

  • sedigheh ghasempour 1
  • shokrolah khakrand 2
1 PhD in Islamic History, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz,
2 Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Professional ethics is considered a regulatory necessity in every society, which expresses the moral duties and responsibilities of every professional. In the first era of the Abbasid caliphate (132-232 A.H.), political stability was established in the society with the continuous efforts of the caliphs of this era. After the establishment of political peace, the development of economic activities was one of the other goals of the caliphs of this era, which was necessary for the survival of the newly established government. Markets were considered the main center of economic activity. With the transfer of the capital of the Abbasid caliphate from Syria to Baghdad and the provision of the necessary infrastructure, many men of letters with different cultures went to the center of the caliphate to do business there. This caused the concentration of the population in cities and the specialization of work. This new urban community in Islamic civilization caused various elements from other civilizations to gather together and provide the basis for the use of various civilizational achievements. According to the characteristics of this era, professional ethics as a factor in the regulation-part of professions found a coherent structure and was more and more noticed by the Caliphs and they tried to realize the necessary foundations for its implementation.
This research tries to address the question with a descriptive-analytical approach, what measures did the caliphs of the first Abbasid era think of to establish professional ethics in the society and what solutions did they implement in this field? The results of this research showed that the caliphs of this era played a role by choosing efficient ministers and governors, organizing the tax system, adopting the spirit of tolerance, providing raw materials needed by businessmen, developing trade, monitoring the market and helping marketers in critical situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abbasid era
  • performance of caliphs of the first era
  • professional ethics
  • market
  1. ابن­اثیر، عزالدین (1384). تاریخ کامل، ترجمه سید حسین روحانی، تهران، اساطیر، ج 8.
  2. ابن­بسام، محمد بن احمد (1424). نهایه الرتبه فی طلب الحسبه، بیروت، دارالکتب العلمیه
  3. ابن­جبیر، محمد بن احمد بن جبیر (1370). سفرنامه ابن­جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، مشهد، انتشارات آستان قدرس رضوی.
  4. ابن­خلکان، ابوالعباس شمس الدین ( 1900). وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بیروت، دارصادر،
  5. ابن­طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1350). تاریخ فخری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  6. ابن­فضلان، احمد بن فضلان بن عباس بن راشد (1345). سفرنامه ابن­فضلان، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  7. ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم (1399). الخراج، ترجمه سید محمدرحیم ربانی­زاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  8. بورلو، ژوزف (1389). تمدن اسلامی، ترجمه اسدالله علوی، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی.
  9. بیگلر، محسن (1395). پایان­نامه حیات پیشه­وری در عصر عباسیان با تأکید بر سرزمین­های شرقی خلاقت تا پایان آل­بویه، قزوین، دانشگاه بین­المللی امام خمینی(ره).
  10. تنوخی، محسن بن علی (1995)، نشوار المحاضره و اخبار المذاکره. بیروت، دارصادر، ج 2.
  11. جهشیاری، ابی عبدالله محمد بن عبدوس (1938). الوزراء و الکتاب، قاهره، مطبعه مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
  12. حسن، ابراهیم حسن (1338). تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، کتاب­فروشی اسلامیه.
  13. دخیل، سلیمان (بی­تا). الفوز بالمراد فی تاریخ بغداد، بغداد، دارالآفاق العربیه.
  14. ربانی­زاده، سید محمد رحیم (1391). گردش نظام پولی خلافت عباسیان در قالب چک و سفته، پژوهش­نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره اول، ص62-47.
  15. زرین­کوب، عبدالحسین (1383). تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران، امیرکبیر.
  16. زیدان، جرجی (1372). تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، تهران، امیرکبیر.
  17. سرخسی، ابوبکر محمد بن ابی سهل (1324ه.ق.). المبسوط، بیروت، دارلمعرفه للطباغه و النشر.
  18. سیرافی، سلیمان (1381). سلسله­التواریخ یا اخبار الصین و الهند، ترجمه حسین قره­چانلو، تهران، اساطیر.
  19. شیخلی، صباح ابراهیم سعید (1362). اصناف در عصر عباسیان، ترجمه هادی عالم­زاده، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  20. شیزری، عبدالرحمن بن عبدالله (1424). نهایه الرتبه فی طلب الحسبه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  21. طبری، محمد بن جریر (1362). تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ج 11،14.
  22. عالم­زاده، هادی (1383). "تطور و رشد اقتصادی در عصر عباسیان"، نامه پژوهش فرهنگی، سال هشتم، شماره ده، ص154-125.
  23. عاملی، جعفر مرتضی (1399)، الحیاه السیاسه للامام الرضا (ع)، بیروت، دارالتبلیغ الاسلامی.
  24. العینی، بدرالدین (1420). البنایه شرح الهدایه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  25. کانپوری، عبدالرزاق (1348). دورنمایی از عصر طلایی اسلام و دستگاه خلفای عباسی، تهران، کتابخانه سنایی.
  26. کریمی­قهی، منصوره (1393). منازعات مذهبی بغداد در خلافت عباسی، تهران، آرنا.
  27. گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1363). زین الاخبار، به تحقیق عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
  28. لسترنج، گی (1377). جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  29. لومبارد، موریس (1390). جغرافیای تاریخی جهان اسلام در چهار قرن نخستین، ترجمه عبدالله ناصری طاهری و سمیه سادات طباطبایی، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام.
  30. متز، آدام (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، ج 1،2.
  31. مسعودی، علی بن حسین (1382). مروج الذهب و معادن الجواهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج 2.
  32. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و متجمان ایران.
  33. مکی، محمد کاظم (1398). تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران، سمت.
  34. منتظری، غلامرضا (1387). "دیوان حسبه و شرایط احراز آن در عصر عباسیان"، نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 17، صص126-111.
  35. نظام­الملک، حسن بن علی (1378). سیاست­نامه، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  36. ولایتی، علی­اکبر (1382). پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران، مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.
  37. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1356). البلدان، مترجم محمد ابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  38. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1382). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج 2.