محورشناسی تحلیلی سخنان جناب جعفر بن ابی طالب (ع) در مجلس نجاشی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ و سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی ، افغانستان

2 استادیار گروه تاریخ اسلام مجتمع تاریخ و سیره تمدن اسلامی،‌ جامعه المصطفی ، قم.

10.22034/skh.2024.19125.1540

چکیده

جعفر بن ابی طالب(م.8ق) در قضیه هجرت مسلمانان به حبشه به عنوان سفیر پیامبر اسلام ایفای نقش کرده بود. در فرازی از این هجرت، ماجرای نوع مواجهه ایشان با نجاشی و نمایندگان قریش و مناظره ای که بین او با حاکم حبشه رخ داد، جلوه خاصی داشته است. در این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی و بر اساس تحلیل متن پرداخته می‌شود به دنبال پاسخ به این پرسش است که: محورهای سخنان جناب جعفر بن ابی طالب در مجلس نجاشی چیست؟؛ و تحلیل آنها چگونه می باشد؟! در بررسی‌های انجام شده مشخص گردید: در جهت پیشینه عام این موضوع، به مقدار لازم تالیف شده است اما تا کنون محققی به صورت تحلیلی، به شناسائی و بررسی محورهای سخنان جناب جعفر (ع) در این مجلس نپرداخته است؛ پس، انجام چنین تحقیقی، ضرورت دارد تا در پرتو آن، ابعاد مختلف شخصیت سیاسی و دینی ایشان نمایان شود. یافته های پژوهش نشان می‌دهد که در این مواجهه، جعفر (ع) با اعتماد به نفسی ستئودنی، سخنانش را مطرح کرده و به مواردی نظیر : بیان ویژگی‌ها و خصائص پیامبر (ص)، گونه های دعوت آن حضرت، وظایف مومنان در برابر دعوت آن بزرگوار پرداخته است. وی از لحاظ روانشناسی؛ رفتاری هوشمندانه داشته و در این مناظره ضمن ترسیم عملکرد و رفتار خشن و غیرانسانیِ قریش، آنان را در موضع متهم نشانده و با تقدیر از عملکرد نجاشی، نقشه های نمایندگان اعزامی کفار را خنثی کرد. مناظره نفس‌گیر جعفر (ع) با نجاشی، پیامدهای مثبتی نیز داشته است از جمله؛ اثبات حقانیت اسلام، تحقیر و شکست نمایندگان قریش، اسلام آوردن پادشاه وقت حبشه و تعدادی از مردم آن و انتشار دین مبین اسلام در این سرزمین.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analytical axioms of the speeches of Mr. Jafar bin Abi Talib (AS) in the Majlis of Najashi

نویسندگان [English]

  • sayed abolfazl moosavi 1
  • ali akbar َAlamian 2
1 Master's degree in History of Ahlul Bayt (AS), Islamic History, Tradition and Civilization Complex, Al-Mustafa University, Afghanistan
2 assistant professor of Islamic history department, History and History of Islamic Civilization Complex, Al-Mustafa community, Qom.
چکیده [English]

جعفر بن ابی طالب(م.8ق) در قضیه هجرت مسلمانان به حبشه به عنوان سفیر پیامبر اسلام ایفای نقش کرده بود. در فرازی از این هجرت، ماجرای نوع مواجهه ایشان با نجاشی و نمایندگان قریش و مناظره ای که بین او با حاکم حبشه رخ داد، جلوه خاصی داشته است. در این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی و بر اساس تحلیل متن پرداخته می‌شود به دنبال پاسخ به این پرسش است که: محورهای سخنان جناب جعفر بن ابی طالب در مجلس نجاشی چیست؟؛ و تحلیل آنها چگونه می باشد؟! در بررسی‌های انجام شده مشخص گردید: در جهت پیشینه عام این موضوع، به مقدار لازم تالیف شده است اما تا کنون محققی به صورت تحلیلی، به شناسائی و بررسی محورهای سخنان جناب جعفر (ع) در این مجلس نپرداخته است؛ پس، انجام چنین تحقیقی، ضرورت دارد تا در پرتو آن، ابعاد مختلف شخصیت سیاسی و دینی ایشان نمایان شود. یافته های پژوهش نشان می‌دهد که در این مواجهه، جعفر (ع) با اعتماد به نفسی ستئودنی، سخنانش را مطرح کرده و به مواردی نظیر : بیان ویژگی‌ها و خصائص پیامبر (ص)، گونه های دعوت آن حضرت، وظایف مومنان در برابر دعوت آن بزرگوار پرداخته است. وی از لحاظ روانشناسی؛ رفتاری هوشمندانه داشته و در این مناظره ضمن ترسیم عملکرد و رفتار خشن و غیرانسانیِ قریش، آنان را در موضع متهم نشانده و با تقدیر از عملکرد نجاشی، نقشه های نمایندگان اعزامی کفار را خنثی کرد. مناظره نفس‌گیر جعفر (ع) با نجاشی، پیامدهای مثبتی نیز داشته است از جمله؛ اثبات حقانیت اسلام، تحقیر و شکست نمایندگان قریش، اسلام آوردن پادشاه وقت حبشه و تعدادی از مردم آن و انتشار دین مبین اسلام در این سرزمین.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Axiomology
  • Prophet of Islam
  • Jafar bin Abi Talib
  • Najashi
  • Amr bin As
  • Abyssinia

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. نهج البلاغه، شریف رضی، محمد بن حسین، تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت، 1414‌ق.
  3. ترجمه نهج البلاغه، شریف رضی، محمد بن حسین، ترجمه مکارم شیرازی، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، قم‌، 1384ش.
    • ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، دار الفکر بیروت، لبنان، 1409ق.
    • ابن اسحاق، محمد، السیر و المغازی، تحقیق سهیل زکار، دارالفکر، بیروت، 1978م.
    • ابن اشعث، ابوعلی محمد، الجعفریات (الاشعثیات)، کربلا، العتبه الحسینیه المقدسه، 1434ق.
    • ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی، الامالی، ناشر کتابچی، 1390ش.
    • ابن حبیب، محمد، المحبر، تحقیق حسن سید کسروی، دارالغد العربی، قاهره، 1421 ق.
    • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
    • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، المطبعة السلفیة، قاهره، 1380ق.
    • ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق دکتر علی محمد عمر، مکتبه الخانجی، قاهره، مصر،1421ق.
    • ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویرانتشارات مؤسسه التاریخ العربی، بیروت، لبنان، 1420ق.
    • ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲ق.
    • ابن هشام الحمیری المعافری، عبد الملک، السیرة النبویة، دار المعرفة، دمشق، سوریه، بی‌تا.
    • ابن‌حیون(مغربی)، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی - قم – ایران، 1409ق.
    • ابن‌عنبه، احمد، عمدة الطالب، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۰ق.
    • ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، السیره النبویه، تحقیق مصطفى عبد الواحد، دار المعرفة، 1396ق.
    • اصفهانی، ابوالفرج، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
    • اولیری، دلیسی، انتقال علوم یونانی به عالم اسلام ترجمه احمد آرام، چاپ بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1350.
    • بلاذری؛ احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1996
    • بیهقی، احمدبن حسین؛ دلائل النبوه، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالکتب العلمیه، اول.
    • جاحظ، عمرو، العثمانیة، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۴ق.
    • حتی، فلیپ.ک. شرق نزدیک در تاریخ، ترجمه دکتر قمر آریان، چاپ بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1350.
    • حسکانی، حاکم، شواهد التنزیل، وزارت ارشاد، تهران ایران 1411ق.
    • ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، 1413ق.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات راغب، ناشر دفتر النشر الکتاب، چ دوم، 1404ق.
    • زیارة الأربعین؛ مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، طوسى، محمد بن الحسن‏، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت،‏ 1411 ق، چاپ اول‏، ج ‏2، ص 721، دعاء الموقف لعلی بن الحسین
    • سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1370 ش.
    • صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت ،دار الکتب العلمیه، اول، 1414ق.
    • صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
    • طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق محمدی عبدالمجید السلفی، داراحیاء التراث العربی، 1405 هـ . ق، چاپ دوم
    • طبرسی، فضل بن حسن‏ ؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ انتشارات ناصر خسرو، تهران‏، 1372 ش.
    • طبری، محمدبن جریر؛ الامم والملکوک، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، 1381
    • طوسی، جعفر بن محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1411ق.
    • طوسى، جعفر بن محمد بن حسن ‏، تهذیب الأحکام، محقق / مصحح: الموسوى الخرسان، حسن‏، دار الکتب الإسلامیه‏، تهران، 1407 ق.
    • عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات راه رشد، 1389ش.
    • غردویه، لویس، فلسفه الفکر الدینی بین الاسلام و المسیحیه، ترجمه قنواتی، چاپ بیروت، 1967م.
    • فروتن، اباصلت و مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار، قم، ایران، 1389ش.
    • قرطبی، ابی عبدالله محمد ابن احمد؛ الجامع لأحکام القرآن (تفسیر قرطبی)؛ تحقیق و تصحیح أحمد عبد العلیم البردونی، دار الکتب العلمی - بیروت – لبنان، 1417.
    • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دار الکتاب - قم – ایران، 1404ق.
    • کلینی، محمد، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ پنجم، 1363ش.
    • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، الطبعة: ٢، ١٤٠٣ق.
    • محدث نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق.
    • محدثی، جواد، فرهنگ نامه دینی، انتشارات نشر معروف، قم، ایران، 1389ش.
    • مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا
    • معین، محمد، فرهنگ دو جلدی معین، انتشارات ادنا، تهران، 1386ش.
    • مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، دارالنشر الاسلامیه، قم، ایران، 1386ش.
    • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و پنجم.
    • نولدکه‌، تئودور، تاریخ‌ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمه عباس‌ زریاب‌، ص 330-331؛ تهران، ۱۳۵۸ش‌.
    • وات، ویلیام مونتگومری، محمد پیامبر و سیاستمدار ، ترجمه اسماعیل والی زاده، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
    • واحدی نیشابوری، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۱ ق
    • یعقوبی؛ احمد، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارالصادر، چاپ دوم، 1988 .
    • Bell, R., The Origin of Islam in its Christian Environment, London, 1968, pp 37-38.
    • Church History, book 1, chapter 33. Anthony F. Beavers, Chronology of the Arian Controversy.
    • J Beeker and windengren, Historia Religiounm, vol2, Liden 1971.
    • Dhū Nuwās and the Martyrs of Najrān in Islamic Arabic Literature until 1400 AD, Lasse Løvlund Toft, Aarhus University, Denmark, Entangled Religions 13.2 (2022).
    • Ethiopia, Charles F. Gritzner, South Dakota State University, p 35.
    • G. Edmonds, Ethiopia land of the conquering lion of Judah, by Holt, Rinehart, printed in USA. Part The horn of Africa, p 266.
    • Jeffrey, A, X Christianity in South Arabia, The Moslem World, New York, 1968, vol. XXVI, pp 204-216.
    • John Wesley Barker (1966). Justinian and the Later Roman Empire. Univ of Wisconsin Press. pp. 212–213. ISBN 978-0-299-03944-8.
    • MERRIAM-WEBSTER DICTIONARY.
    • Orlando O. Espín; James B. Nickoloff (2007). An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies. Liturgical Press. p. 902. ISBN 978-0-8146-5856-7.
    • Pelikan, Jaroslav Jan (1971). The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine. Vol. 1: The Emergence of the Catholic Tradition (100-600). Chicago: University of Chicago Press. pp. 262–263. Retrieved 8 May 2024.
    • Rahner, Karl 2004 Encyclopedia of theology: a concise Sacramentum mundi ISBN 0-86012-006-6 pages 393-394
    • The Book of the Himyarites, ed. A. Moberg, London, 1924.
    • The encyclopedia of Christianity, Volume 3 by Erwin Fahlbusch, Geoffrey William Bromiley 2003 ISBN 90-04-12654-6 page 409
    • مقاله «گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث»؛ محمد محمدی ری‌شهری؛ فصلنامه علوم حدیث، سال هفدهم شماره 2 پیاپی 64، تابستان 1391
    • مقاله: علی‌محمدی، عباسعلی و همکاران، »قاعده‌ی لقمانی؛ بسان تربیتی سلبی؛ با نگاهی به بنی اسرائیل در قرآن کریم»، دوفصلنامه علمی پژوهشی آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث، دوره 6 شماره.
    1. مقاله: « واکاوی دیدگاههای مونتگومری وات در باره دلایل هجرت مسلمانان به حبشه»، هادی مهدو ی چَرَمی، علیرضا روحی، سید حسین مجتبوی، مجله فقه و تاریخ تمدن، دوره 7، شماره 3، پاییز 1400.
    • مقاله «کلیسای قبطی» معصومه نور محمدی – مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز 1381، شماره 162-163، دوره 50-51.
نشریه سخن تاریخ
دوره 18، شماره 46 - شماره پیاپی 46
دوره 18، شماره 46، تابستان 1403
شهریور 1403
صفحه 147-174

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار