جامعه ایرانی عصر رضاشاه (مطالعه موردی: داستان‌های محمد مسعود)

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

10.22034/skh.2019.4929

چکیده

جایگاه محمد مسعود در تاریخ روزنامه­نگاری معاصر ایران شناخته شده است. اما داستان­های او تاکنون مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است. این مقاله با استفاده از روش نقد ادبی و تحقیق تاریخی تلاش کرده است به این پرسش پاسخ دهد که آیا می­توان آثار داستانی مسعود را روایتی رئالیستی از جامعه ایرانی دوره رضاشاه دانست و بر این اساس آن را به مثابه روایتی غیر رسمی از تاریخ این دوره پذیرفت؟ حاصل پژوهش آن است که داستان­های محمد مسعود آئینه جامعه­ای است رنجور که آنچه زیر پوستش می­گذرد، با آنچه در بوق و کرنا می­شود و توسط نهادهای دولتی تبلیغ می­گردد، زمین تا آسمان متفاوت است. اگرچه مسعود ادعای تاریخ­نویسی ندارد، امّا در داستان­های رئالیستی­اش روایتی غیر رسمی امّا واقع‌بینانه از ایران دوره رضاشاه ارائه می­دهد که به مدد شواهد و منابع دیگر قابل تأیید و پذیرش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian society in Reza Shah period (Case Study: The Stories of Mohammad Massoud)

نویسنده [English]

  • Zahra Hatami
Assistant Professor of History, University of Tehran
چکیده [English]

Mohammad Massoud's position in the history of contemporary Iranian journalism is well known.
But his stories have not yet been considered and studied. Using the method of literary criticism and historical research, this article has tried to answer the question whether Massoud's fictional works can be considered as a realistic narrative of the Iranian society in Reza Shah period and accordingly accepted it as an unofficial narrative of the history of this period? The result of the research is that the stories of Mohammad Massoud are the mirror of a suffering society in which what goes under its skin is so different from what is trumpeted and propagated by government institutions. Although Massoud does not claim to be a historian, in his realist stories he presents an informal but realistic narrative of Iran in Reza Shah period that can be confirmed and accepted by evidences and other sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad Massoud
  • Story
  • Literary Realism
  • Contemporary Iran
  • Reza Shah
  • Historiography

کتاب:

آرین پور، یحیی، از نیما تا روزگار ما، جلد 3، تهران، زوار: 1374.
آزاد، افراسیاب، قتل محمد مسعود یک جنایت بزرگ در تاریخ سیاسی، تهران، روزنامه گیتی: بی تا.
افراسیابی، بهرام، تیغ و قلم، تهران، آبفام: 1380.
اسماعیلی، امیر، جان بر سر قلم: نگرشی بر زندگی و مرگ محمد مسعود روزنامه نگار مبارز ایران، بی جا، بی نا: 1366.
امیراعلایی، شمس الدین، مجاهدان و شهیدان راه آزادی، تهران، دهخدا: 1358.
پاینده، حسین، داستان کوتاه در ایران، تهران، نیلوفر: 1389.
سپانلو، محمدعلی، نویسندگان پیشرو ایران، تهران، نگاه: 1369.
شایگان، حسن، محمد مسعود و جهان بینی او، تهران، توس: 1380.
طبری، احسان، کژراهه: خاطراتی از تاریخ حزب توده، تهران، امیرکبیر: 1366.
علوی، بزرگ، تاریخ ادبیات معاصر ایران، تهران، جامی: 1386.
لاج و دیگران، نظریه های رمان، ترجمه حسین پاینده، تهران، نیلوفر: 1386.
مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران، زوار: 1341-1343.
مسعود، محمد، اشرف مخلوقات، تهران، تلاونگ: 1385.
----------، بهار عمر، تهران، تلاونگ: 1385.
----------، تفریحات شب، تهران، تلاونگ: 1385.
----------، در تلاش معاش، تهران، تلاونگ: 1385.
----------، گل­هایی که در جهنم می­روید، تهران، تلاونگ: 1385.
مونس الدوله، خاطرات مونس الدوله، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین، 1380.

روزنامه:

اطلاعات

مقاله:

اعلم، هوشنگ، مقاله «پرونده سانسور مطبوعات را ورق بزنیم: محمد مسعود روزنامه­نگاری که اسرار قتل مرموزش 36 سال بعد فاش شد!» مجله گزارش مهر، 1372، ش 32، ص 31.
خاتمی، احمد و علی نقوی، مقاله «مبانی و ساختار رئالیسم در ادبیات داستانی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 1385، ش 6.
رزاق­پور، مرتضی، مقاله «نقدی بر رمان تفریحات شب نوشته محمد مسعود»، فصلنامه علمی- ترویجی زبان و ادبیات فارسی، س 4، ش 16.
 سیدحسینی، رضا، مقاله «مکتب­های ادبی: رئالیسم»، فرهنگ نو، بهمن 1331، ش 4.
 صادقی محسن آباد، مقاله «تأملی در اصول و بنیادهای نظری رئالیسم در ادبیات»، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، س 7، بهار 1393، ش 25.
فتوحی رود معجنی، محمود و هاشم صادقی، مقاله «شکل­گیری رئالیسم در داستان­نویسی ایرانی»، جستارهای ادبی، پاییز 1392، ش 182.