تحلیل تاریخی مقارن سازی جشن نوروز و غدیر در عصر صفوی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تاریخ تشیع دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

10.22034/skh.2021.5171

چکیده

نوروز بر نخستین ماه سال خورشیدی اطلاق، و در قالب جشنی باشکوه در ایران پیش از اسلام برگزار می‌شده است؛ پس از اسلام، در دوران بنی‌امیه و به‌خصوص در عهد بنی‌عباس، نوروز، جانی دوباره یافت تا اینکه در عصر صفوی، به‌عنوان عصر بازیافت وحدت ملی ایران پس از اسلام، به شکوه سابق خود دست پیدا کرد؛ هدف موردنظر این پژوهش تبیین چیستی و چرایی پیوند میان جشن باستانی نوروز با آموزه های شیعی به خصوص جشن غدیر در عصر صفوی است؛ هدفی که پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی - تحلیلی به دو پرسش پیرامون آن پاسخ دهد:
 1- شواهد پیوند نوروز با  غدیر در عصر صفوی چیست؟
2- چرا در عصر صفوی نوروز با آموزه های شیعی مقارن سازی شد ؟
    شواهد پیوند میان نوروز و غدیر در عصر صفوی را می توان در برخی مصادر حدیثی، سفرنامه ها و نوروزنامه هایی که در آن دوران تألیف شد ریشه یابی نمود. این مقارن سازی تلاشی بود از سوی حکومت صفویه به منظور گسترش تشیع میان ایرانیان، مقابله با دولت سنی مذهب عثمانی، بهره مندی از هدایای نوروزی و استحکام نوروز.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical analysis of comparing Nowruz and Ghadir celebrations in the Safavid period

نویسندگان [English]

  • vajiheh miri 1
  • Mustafa Pirmoradian 2
1 Isfahan University
2 Assistant Professor, Department of History, University of Isfahan
چکیده [English]

Nowruz is the first month of the solar year which was held in the form of a glorious celebration in pre-Islamic Iran; After Islam, during the Bani Umayyad period, and especially during Bani Abbas, Nowruz was revived until it reached its former glory in the Safavid period, (as the period of restoring the national unity of Iran after Islam). The purpose of this study is to explain what and why the connection between the ancient celebration of Nowruz and Shiite teachings, especially the celebration of Ghadir in the Safavid period; The present study tries to answer two questions in this regard by descriptive-analytical method: - What is the evidence of the connection between Nowruz and Ghadir in the Safavid era? 2- Why was Nowruz compared to Shiite teachings in this period? Evidences of the connection between Nowruz and Ghadir in the Safavid period can be traced to some hadith sources, travelogues and Nowruz-letters that were written at that time. This comparison was an attempt by the Safavid government to spread Shiism among the Iranians, to oppose the Ottoman Sunni state, to use the gifts of Nowruz, and to strengthen Nowruz

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiism
  • Safavid
  • Ghadir
  • Nowruz
  • Nowruz letter
- ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق) (1363)، من لا یحضره الفقیه، مقدمه و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، الاسلامی.
- ابن فهد حلی، احمد بن محمد (1407)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، الاسلامی،
- اذکایی، پرویز (1353)، نوروز، تاریخچه و مرجع شناسی، تهران، مرکز مردم‌شناسی ایران.
- اسکندربیگ (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
- امینی، ابراهیم بن میر جلال الدین (1383)، فتوحات شاهی (تاریخ صفوی از آغاز تا سال 920)، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- اولئاریوس (1363)، سفرنامه، ترجمه و حواشی احمد بهپور، تهران، ابتکار.
- تاورنیه (1363)، سفرنامه، ترجمه ابوتراب نوری با  تصحیح حمید شیرانی، اصفهان، انتشارات کتابخانه ساعی.
- تهرانی، آقا بزرگ (1408)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالأضواء
- جاحظ، عمروبن بحر (2002)، المحاسن و الاضداد، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
- جاحظ، عمروبن بحر (1386)، تاج، تهران، آشیانه کتاب.
- جعفریان، رسول (1376)، میراث اسلامی ایران، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
- دلاواله، پیترو (بیتاسفرنامه، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- زیدان، جرجی (1372)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، تهران، امیر کبیر.
- سیوری، راجر (1380)، در باب صفویان، ترجمه رمضان علی روح الهی، تهران، نشر مرکز
- شاردن، ژان (1372)، سفرنامه، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس.
- صولی، محمد بن یحیی (1341)، ادب الکتاب، تحقیق محمد بهجه اثری، بغداد، المکتبة العلمیه.
- طوسی، محمد بن حسن (بی تا)، مصباح المتهجد، تحقیق حجت‌الاسلام ابوذر بیدار، تهران، المکتبه الاسلامیه.
- فشارکی، محمدباقر (1377ق)، عنوان الکلام، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
- فقیهی، علی‌اصغر (1365)، آل‌بویه و اوضاع زمان ایشان، تهران، صبا.
- قمی، شیخ عباس (1368)، کلیات مفاتیح‌الجنان، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، بی‌جا، نادی.
- کریستن سن، آرتور (1368)، نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران، ترجمه احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران، نشر نو.
- کمپفر، انگلبرت (1360)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی.
- گودرزی، حسین (1387)، تکوین جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران با تأکید بر دوره صفویه، تهران، تمدن ایرانی.
- مجلسی، محمدتقی (1386 ق)، بحارالانوار، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- محمدی ملایری، محمد (1382)، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران، طوس.
- مسعودی، ابوالحسن علی (1344)، التنبیه و الاشراف، تحقیق عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره، دارالصاوی.
- نبئی، ابوالفضل (1383)، گاه‌شماری در تاریخ، تهران، سمت.
- نجاشی، احمد بن علی (1365)، رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه النشر الأسلامی.
- هاتف اصفهانی (1312)، دیوان کامل، به قلم عباس اقبال، ضمیمه سال چهاردهم مجله ارمغان، بی‌جا، ارمغان.
- هندی کرناتکی، محمد عبدالحسین (1386)، تذکرة الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق، به کوشش رسول جعفریان و اسرا دوغان، قم، مورخ.
- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (بی­تا)، تاریخ، بیروت، دار صادر.