انقلاب مشروطه، نهضتی بزرگ در تاریخ معاصر ایران است. با این وصف، بررسی رابطه آن با علمای دینی، هم‌چنان نیازمند پژوهش‌های جدی‌تر و جدیدتری است؛ موضوعی که درباره آن، اغلب با نوشته‌های ژورنالیستی مواجهیم. از این رو، هنوز دلایل ضدیت یکی از مدافعان اولیه آن یعنی آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری، جای تبیین‌های تازه را باقی گذاشته است. بنابراین، با این پرسش روبه‌رو هستیم که چرا شیخ در ابتدا با مشروطه‌خواهان همراه بود اما بعد به مخالفت با آن‌ها پرداخت؟(سؤال)با توجه به اجتهاد شیخ، موافقت نخستین و مخالفت واپسین وی با مشروطه، مسأله شریعت بوده است.(فرضیه) حمایت از محمدعلی شاه و نیز بی‌اعتنایی به مراجع تقلید ایرانی در نجف، از اتهامات شیخ است. این مقاله رفع این ابهامات و نظایر آن را دنبال می‌کند.(هدف)دست‌رسی به این هدف، با بررسی توصیفی – تحلیلی منابع اولیه دوران مشروطه صورت گرفته است.(روش)آغازگری مشروطه در شکل‌گیری در جریان متمایل به غرب و اسلام و تأثیر پیروزی نهایی اندیشه اسلامی شیخ بر پیروزی انقلاب اسلامی، علی‌رغم شکست اولیه، از دستاوردهای این مقاله است.(یافته)
)