رساله خیراتیه: مبارزه علیه رشد صوفی مسلکی در اواخر سده دوازدهم و اوایل سده سیزدهم هجری

نویسنده

دکتری تاریخ اسلام دانشگاه شیراز

چکیده

موضوع این تحقیق رساله خیراتیه است. این رساله توسط محمد علی کرمانشاهی عالم و مجتهد کرمانشاه ( 1216- 1144 ق) برعلیه صوفیان نوشته و به فتحعلیشاه قاجار تقدیم شده است. لذا علت نگارش و محتوای آن مد نظر است. بحرانهای سیاسی و عدم اقتدار حکومت بعد از سقوط صفویه تا قاجار(1210- 1135 ق) باعث رکود فعالیت‌های اقتصادی و تنزل سطح فرهنگ اجتماعی شد. علاوه بر این به علت عدم تقرب و هماهنگی نهاد دین و دولت در دوره افشاریه و زندیه علمای شیعه به انزواکشیده شدند در نتیجه صوفیانی که به ظاهر شرع بی توجه بودند مجال بروز و تبلیغات پیدا کردند. در دوره زندیه صوفیان نعمت اللهی با رهبری معصوم علیشاه دکنی و با سیر و سیاحت در ایالتهای مهم ایران نظیر شیراز، اصفهان، مشهد و کرمانشاه پیروان زیادی در میان عامه مردم پیدا کردند و نوع سلوک و رفتار آنها مخالفت علما را برانگیخت. رساله خیراتیه کرمانشاهی ثمره مبارزات او علیه صوفیان بود تا شاه و علمای شیعه نسبت به رشد صوفیان بد مسلک هوشیار باشند. این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


بهبهانی، احمد بن محمد علی (1370). مرآت الاحوال جهان نما، به اهتمام علی دوانی، تهران: امیر کبیر.
(1375)، تهران: مرکز اسناد رسمی انقلاب اسلامی.
حقیقت، عبدالرفیع (1372). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی، تهران: کومش.
خاوری، اسد الله (1362). ذهبیه: تصوف علمی، ج اول، تهران: دانشگاه تهران.
دوانی، علی(1372). مفاخر اسلام دانشمندان لاهیجان، جلد 7و8 ، تهران: مرکز فرهنگی قبله.
دیوان بیگی شیرازی، سید احمد (1365). حدیقة الشعراء، به تصحیح عبدالحسین نوائی، 2 جلد، تهران: زرین.
رجایی، سید مهدی(1378). احوال و آثار علامه محمد اسماعیل مازندران اصفهانی مشهور به ملا اسماعیل خواجویی، اصفهان: مانا.
زرین کوب، عبدالحسین (1369). دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
شیروانی، حاج زین العابدین (1388). بستان السیاحه، به تصحیح منیژه محمودی، 3 جلد، تهران: حقیقت.
شیروانی، حاج زین العابدین (1339). ریاض السیاحه، به تصحیح اصغر حامد ربانی، تهران: سعدی.
شیروانی، حاج زین العابدین (1348). حدائق السیاحه، به تصحیح سلطان حسین تابنده گنابادی، تهران: دانشگاه تهران.
علیزاده، مهبانو(1380). " بابا رکن الدین شیرازی"، دایره المعارف اسلامی، جلد 10، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
عقیلی، سید احمد(1389).« تحولات سیاسی و علمی تصوف از صفویه تا برآمدن زندیه( 1135 – 1163 ق)» ، تاریخ ایران، ش 5/66.
فسایی، میرزا حسن( 1367). فارسنامه ناصری، 2 جلد، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
کرمانشاهی، محمد علی (1412 ق.). خیر اتیه در ابطال طریقه صوفیه، به اهتمام سید مهدی رجائی، 2 جلد، قم: انصاریان.
معصوم علیشاه، محمد معصوم بن زین العابدین (1345). طرائق الحقایق، تهران: کتابخانه بارانی.
معصوم علیشاه، محمد معصوم بن زین العابدین (1382). طرائق الحقایق، به تصحیح محمد جعفر محجوب، تهران: سنایی.
معلم حبیب آبادی، میرزا محمد علی (1337). مکارم الآثار در احوال رجال و علما در دوره قاجار، اصفهان: نفائس مخطوطات.
نوربخش کرمانی، جواد (1337). زندگی و آثار جناب شاه نعمت الله ولی کرمانی، به اهتمام حسین کباری، تهران: خانقاه نعمت الله کرمان.
واحدی، محمدتقی (1384). در کوی صوفیان، تهران: نخل دانش.